Kur'an-ı Kerim'de kesb kavramı

Abstract

Canlılar aleminde bulunan varlıklar, yaşamlarını idame etmek için ekseriyetle bir çaba içerisindedirler. Küçük bir canlı olarak karınca, rızkı için bir çaba sarf ettiği gibi, şuur ve irade sahibi olan insan ve cinler de rızıklarının peşinde koşup çabalamaktadırlar. Kesb olarak niteleyebileceğimiz bu hususta akıl ve irade sahibi olarak insan ve cinler diğer varlıklardan ayrılmaktadır. Kur'an'da birçok ayette, insan ve kesb ilişkisine değinilmektedir. Nitekim bu konu ilmî bazı araştırmalarda irdelenmiştir. Diğer taraftan kesb kavramı kelam, fıkıh, hadis ve tasavvuf ilimleri açısından da incelenmeye tabi tutulmuştur. Bu kavram kelam ilminin literatüründe genellikle ihtiyarî fiillerin yaratılması ekseninde incelenmiştir. Kur'ân'a göre kesb dünya ve ahiret hayatını şekillendiren önemli bir unsurdur. Ferdi ve ictimaî açıdan mühim bir yere sahip olan kesbin muhtelif çalışmalara ilham olacağı tartışmasızdır. Üç bölümden müteşekkil olan bu çalışmanın birinci bölümünde kesb kavramı etimolojik açıdan etraflıca irdelenmektedir. İkinci bölümde ise kesb konusu Kelam başta olmak üzere İslami bazı ilimler bağlamında incelenmektedir. Üçüncü bölümde ise kavramsal ve mahiyet itibariyle Kur'ânî perspektiften kesb konusuna yer verilmektedir. Ayrıca bu bölümde kesb kavramıyla anlam yakınlığı bulunan Aml, Kedh, Ribh ve Gına kavramlarına yer verildi.

SUMMARY Beings in the realm of living things often make an effort to maintain their lives. Just as the ant, as a small creature, makes an effort for its sustenance, humans and jinn, who have consciousness and will, are also striving after their sustenance. In this matter, which we can describe as kesb, humans and jinn are separated from other beings by having reason and will. In many verses of the Qur'an, the relationship between man and kasb is mentioned. As a matter of fact, this issue has been examined in some scientific studies. On the other hand, the concept of kasb has been examined in terms of kalam, fiqh, hadith and mysticism. This concept has been studied in the literature of theology, generally in the axis of the creation of optional verbs. According to the Qur'an, kasb is an important element that shapes the life of the world and the hereafter. It is indisputable that kesb, which has an important place in terms of individual and social aspects, will inspire various studies. In the first part of this study, which consists of three parts, the concept of kesb is examined in detail from an etymological point of view. In the second part, the subject of kasb is examined in the context of some Islamic sciences, especially Kalam. In the third part, the subject of kasb is given from the perspective of the Qur'an in terms of its conceptual and nature. In addition, in this section, the concepts of Aml, Kedh, Ribh and Gına, which are similar in meaning to the concept of kasb, are included.