Teodik Bireyciliğe Karşı İvaz Teorisi

Abstract

Kötülük problemi bağlamında, insanın maruz kaldığı acı ve ıstıraplara karşılık Tanrı’nın daha büyük bir iyilikle acı çekene fayda sağlaması gerekip gerekmediği önemli bir tartışma konusudur. Elemin hak edilmemiş olması ve kişinin özgür iradesinden kaynaklanan bir eyleme dayanmaması gibi hususlar, tartışmayı daha da ihtilaflı kılmaktadır. Bu bağlamda, kötülüğün bir karşılığının olması gerektiğine yönelik Batı ve İslâm düşüncesinde birbirine oldukça benzer iki teori geliştirilmiştir. Batılı teologların başvurduğu teodik bireycilik, Tanrı’nın, bir kötülüğe, ancak mağdura bir fayda sağlayacaksa izin verdiğini öne sürerken; Müslüman düşünürler tarafından ileri sürülen ivaz teorisi ise kişinin iradesi dışında ve hak etmediği bir eleme maruz kalması durumunda, Allah’ın bunun karşılığını vereceğini savunmaktadır. Çalışmamız bu iki teorinin temel savlarını karşılaştırmalı bir şekilde ortaya koymayı amaçlamakta; hangi teorinin kötülüğü tecrübe edene Tanrı’nın bir telafi ya da mükâfat sağlayıp sağlamayacağı noktasında daha rasyonel bir savunu içinde olduğunu ortaya çıkarmaya odaklanmaktadır.