Fıkıh Usulu Geleneğinde Münazara (Ebu'l-Velid el-Baci'nin el-Minhaç Fi Tertibi'l-Hicac Eseri Bağlamında)

Abstract

İtikâdî ve fıkhî mezheplerin teşekkülü ile birlikte Müslüman âlimler, bazen kendi aralarında bazen de diğer din mensupları ile ilmî tartışmalara girmişlerdir. Buna bağlı olarak âlimler arasında sıklıkla meydana gelen ilmî tartışmaların daha sağlam temeller üzerinde cereyan edebilmesi için erken dönemde münâzaranın adâbının ve ilkelerinin belirlenmesine ihtiyaç duyulmuştur. İhtiyaca binaen Müslüman âlimler, “Adâbu’l-Bahs ve’l-Münâzara” adıyla yeni bir disiplin oluşturmuşlardır. Söz konusu disiplin hususunda müstakil eserler ele alınırken bazen bu disipline dair ilkeler, fıkıh gibi farklı disiplinlerde dağınık şekilde işlenmiş bazen de disiplinlerin girişi mahiyetinde ele alınmıştır. Münâzarayı ele alan âlimlerden biri de Ebü'l-Velîd el-Bâcî'dir (ö. 474/1081). Bu çalışma, Bâcî’nin el-Minhâc fi Tertîbi'l-Hicâc adlı eseri bağlamında münâzara sistematiğinden istifadeyle usûlî problemlerin nasıl çözüme kavuşturulduğunu ortaya koyup eleştiri kültürüne katkıda bulunmayı amaç edinmektedir. Araştırmada Bâcî’nin el-Minhâc fi Tertîbi'l-Hicâc adlı eserinden hareketle öncelikle münâzaranın usûl disiplinindeki konumu, münâzaranın ilke ve âdâbı ve son olarak usûlî düşüncede münâzara sistematiği örneklerle incelenecektir.