İnsan fiilleri bağlamında kader (Şerîf el-Murtazâ örneği)

Abstract

İslam tarihinde sıklıkla gündeme gelen kader meselesi İslam itikâdi mezheplerinin oluşum sürecinde tartışmaların yoğunlaştığı temel kavramlardan biri olmuştur. Kader bağlamında sorumluluk doğuran insan fiillerinin kime nispet edileceği mevzusu âlimler arasında hararetli tartışmalara sebebiyet vermiş ve meselenin çözümünü zorlaştırmıştır. Kader meselesinin tam olarak çözüme kavuşturulamaması günümüz insanının zihin dünyasını da meşgul etmektir. Bu bağlamda kader konusunun daha iyi anlaşılması için meselenin sağlam bir zeminde incelenmesi önem arz etmektedir. Geçmişten günümüze kader konusuyla ilgili görüş ifade etmiş âlimlerin kanaatlerinin meselenin anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu âlimlerden biri olan Şerîf el-Murtazâ'nın kader meselesiyle ilgili görüşleri önemlidir. Bu çalışma sorumluluk doğuran insan fiillerinin ilahi kaderle olan ilişkisinin tespitine yönelik Şerîf el-Murtazâ özelinde yapılmıştır ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Şerîf el-Murtazâ'nın hayatı, ilmi kişiliği, dönemine etkisi, hocaları ve eserleri hakkında bilgi verilmektedir. İkinci bölümde ise kader ve kazâ kavramları ele alınıp İslam itikadî mezheplerinin sorumluluk doğuran fiillerin Allah'ın ilahi kaderi ve kazâsıyla olan ilişkisi hakkındaki görüşleri açıklanmaktadır. Üçüncü bölümde ise Şerîf el-Murtazâ'nın düşünce sisteminde kader ve kazâ kavramının ne anlama geldiği açıklanmakta ve sorumluluk doğuran insan fiillerinin kulların ihtiyârıyla meydana gelen fiiller olduğu görüşü delillerle beraber izah edilmeye çalışılmaktadır.The issue of fate, which frequently comes to the agenda in Islamic history, has been one of the basic concepts on which discussions intensified during the formation of Islamic religious sects. The issue of who should attribute human actions that give rise to responsibility in the context of destiny has caused heated debates among scholars and made the solution of the issue difficult. The fact that the issue of fate cannot be fully resolved also preoccupies the minds of today's people. In this context, it is important to examine the issue on a solid basis in order to better understand the issue of fate. It is thought that the opinions of scholars who have expressed their views on the subject of fate from past to present will contribute to the understanding of the issue. The views of Sharif al-Murtaza, one of these scholars, on the issue of fate are important. This study was conducted specifically for Sharif al-Murtaza to determine the relationship between human actions that give rise to responsibility and divine destiny and consists of three parts. In the first chapter, information is given about Şerîf el-Murtazâ's life, his scientific personality, his influence on his period, his teachers and his works. In the second part, the concepts of destiny and accident are discussed and the views of Islamic sects on the relationship of responsibility-bearing actions with God's divine destiny and destiny are explained. In the third chapter, the meaning of the concepts of fate and accident in Sharif al-Murtaza's system of thought is explained and the view that human actions that give rise to responsibility are actions that occur with the will of the servants is tried to be explained with evidence.