FIKHÎ İHTİLAFLARA ETKİSİ BAKIMINDAN ÂM LAFIZLARIN DELÂLETİ

Abstract

Fakihler arasında görüş farklılığına yol açan etkenlerin araştırılması, onların yöntemlerini ve usûl anlayışlarını tespit etmek açısından oldukça önemlidir. İslam hukukçuları arasında oluşan görüş ayrılıklarının birçok sebebi bulunmaktadır. Bu ihtilafların ortaya çıkmasına yol açan faktörlerden biri âm lafızların delâletiyle ilgili anlayış farklılığıdır. Âm lafızların kullanımında kapsadığı fertlerin tamamına delâletinin kat‘îliği ve zannîliği meselesi usûlcüler arasında tartışmalıdır. Fukahâ metoduna mensup usûlcülerin çoğunluğuna göre âm lafızların kapsadıkları tüm fertlere delâletleri kesinken, mütekellimîn yöntemine tabi usûlcülerin çoğunluğuna göre ise âm lafzın bunlara delâleti zannîdir. Yöntemdeki bu farklılıktan, fukahâ ve mütekellimîn fakihleri arasında gerek usûl gerekse de fürû-ı fıkıhla ilgili birçok konuda ihtilaf oluşmuştur. Bu nedenle fakihler arasında meydana gelen ihtilafları tespit açısından, onların âm lafızların delâletiyle ilgili yaklaşımlarını bilmek faydalı olacaktır. Ayrıca bu görüş farklılıkların nedenlerinin ve sonuçlarının incelenmesi de önem arz etmektedir. Bu amaçla çalışmamızda fukahâ ve mütekellimîn metodunu benimşemiş usûlcü ve fakihlerin âm lafızların delâletiyle ilgili görüşleri tespit edilip fürû-ı fıkha yansıması ve etkisi ele alınmıştır. Yanı sıra âm lafızların delâletiyle ilgili anlayış farklılıkların ortaya çıkardığı fıkhî görüşler incelenmiştir. Konu araştırılırken âm lafızların delâletiyle ilgili hususlarda fukahâ ve mütekellimîn yöntemlerini benimsemiş usûlcü ve fakihlerin eserlerinden yararlanılmıştır. Sonuçta âm Lafızların delâletiyle ilgili görüş farklılıklarının birçok usûl ve fürû konularında ihtilafa yol açtığı görülmüştür.