Cumhurun Haber-i Vâhid Çerçevesinde Umûmu’l-Belvâya İlişkin Değerlendirmeleri

Abstract

Umûmu’l-belvâ ilkesi usûl disiplininde geniş bir yelpazeye sahiptir. Zira usûl eserlerinde umûmu’l-belvâ; âhâd haber, sükûtî icmâ?, kıyas, istihsân ve sedd-i zerâ?i gibi naklî ve aklî delillerle ilişkili olarak geniş bir şekilde ele alınmaktadır. Usûlcülerin umûmu’l-belvâ hususunda çokça tartıştıkları meselelerden biri âhâd haberin tenkidinde umûmu’l-belvânın bir kriter olarak kabul edilip edilmeme konusudur. Usûl âlimleri şer?î amelî meselelerde haber-i vâhidin delil teşkil etmesi için birtakım şartlar ileri sürmüşlerdir. Âlimler, haber-i vâhid hususunda ortaya konan bazı şartlar üzerinde ittifak ederken bazısında ise ihtilaf etmişlerdir. Üzerinde ihtilaf edilen şartlardan bir de umûmu’l-belvâ’dır. Hanefi usûlcülerin büyük çoğunluğu, herkesin bilmesi gereken şer?î amelî konularda haber-i vâhidin bir delil olmayacağını iddia etmişlerdir. Dolayısıyla onlara göre haber-i vâhidin kabul şartlarından biri de umûmu’l-belvâ olarak nitelenen olaylarla alakalı olmaması gerektiğidir. Mezkûr âlimlerin öne sürdükleri bu şart, cumhur tarafından kabul görmemiştir. Bu çalışmada haber-i vâhidin genel çerçevesi ve umûmu’l-belvânın mahiyeti ele alındıktan sonra umûmu’l-belvâya dair konularda varid olan haber-i vâhidin delil değeri hususunda farklı görüşlere sahip olan âlimlerin söz konusu mesele hakkındaki düşünceleri delilleriyle beraber sunulmasını amaçlamaktadır.