Jı hêla teknîk û mıjarê va analîzkırına romana Şıvanê Kurmanca ya Erebê Şemo

Abstract

Erebê Şemo Kürt edebiyatında romanın öncüsü kabul edilmektedir ve Kürtçe edebiyatın ilk roman örneği olan Şivanê Kurmaca romanını yazmıştır. Bu tez çalışması Kürt edebiyatında ilk roman örneği olarak kabul edilen Erebê Şemo'nun Şivanê Kurmanca adlı eserini roman türünün özellikleri açısından teknik ve tematik bir incelemesini amaçlamaktadır. Tez çalışmamız giriş ve sonuç kısımları dışında iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında bir edebiyat türü olarak romanın doğuşu ve gelişiminden bahsedilmiş ve Kürt edebiyatında romanın ortaya çıkışı, temel karakteristiği ve bu karakteristiğin nedenleri ana hatlarıyla irdelenmiştir. Birinci bölümde Erebê Şemo'nun yaşadığı dönem ve Sovyetler Birliği dönemindeki çalışmalar, hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölüm ise yazarın Şivanê Kurmanca romanının teknik ve tematik bakımdan incelemesini içerir. Bu bölümde Şivanê Kurmanca romanı anlatıcı, olay örgüsü, kişiler, zaman, mekan, dil ve üslup bakımından teknik öğeler çerçevesinde incelenmiş ve romanın anlatım tekniği belirlenmiştir. Bu bölümde ayrıca Şivanê Kurmaca romanından edindiğimiz temalar metinden örnek verilerek açıklanmıştır. Sonuç kısmında da Şivanê Kurmanca romanı üzerine yaptığımız araştırma ve incelemelerden sonra elde edilen tespitler belirtilmiştir.Erebê Şemo is considered to be the pioneer of novel writing in Kurdish literature and has penned the novel Şivanê Kurmanca, the first novel of Kurdish literatüre. The purpose of this research is to study technical and thematic aspects of the novel Şivanê Kurmanca. Our thesis study consists of two parts apart from introduction and conclusion. The introduction mentions the birth and development of the novel. The emergence of novel in Kurdish literature, its main characteristics and the reasons for this characteristic are also studied. The first part gives information about the period Erebê Şemo lived, his works, life, and literary personality during the Soviet Union. The second part includes the technical and thematic study of the novel. Technical details such as narration, plot, persons, time, space, language and style are studied and narrative technique of the novel is determined in this part. In addition, themes we obtained from the novel are explained with examples from the text. In the conclusion part, the findings obtained after researches and studies we have made on Şivanê Kurmanca are mentioned. Key Words: Şivanê Kurmanca, Erebê Şemo, Novel, Kurdish Novel, Soviet Union, Technique, Theme. Erebê Şemo di edebiyata Kurdî da wek pêşengê romanê tê qebûlkirin û Şivanê Kurmanca ya di edebiyata Kurdî da wek romana ewil tê pênasekirin nivîsiye. Armanca vê tezê ew e romana Şivanê Kurmanca ya Erebê Şemo ya di edebiyata Kurdî da wek romana ewil tê qebûlkirin li gor taybetiyên cureya romanê ji hêla teknîk û mijarê va analîz bike. Tez ji xeynî destpêk û encamê ji du beşan pêk tê. Di destpêkê da wek cureyeke edebiyatê qala derketin û pêşvaçûna romanê tê kirin û di edebiyata Kurdî da derketina romanê, taybetiyên wê yên bingehîn û sedemên vê rewşê bi awayekî giştî hatiye nirxandin. Di beşa yekem da derheqê heyama Erebê Şemo û xebatên li Yekîtiya Sovyetan hatine kirin, jiyan, nêrîna edebî û berhemên Erebê Şemo da agahî hatine dayîn. Beşa duyem ji hêla teknîk û mijarê va ji analîzkirina romana Şivanê Kurmanca pêk tê. Di vê beşê da Şivanê Kurmanca ji hêla vebêjer, honandina bûyerê, leheng, zeman, mekan û ziman û şêwazê va li gor taybetiyên teknîkî yên romanê hatiye analîzkirin û teknîka vegotinê ya di romanê da hatiye eşkerekirin. Di vê beşê da wek mayîn mijarên di Şivanê Kurmanca da derdikevin pêş bi mînakên di romanê da hatine şirovekirin. Di encamê da piştî lêkolîn û analîzên li ser Şivanê Kurmanca tespîtên derketine holê hatine destnîşankirin.