SON DÖNEM HÂLİDÎ-NAKŞÎ ŞEYHLERİNDEN ÇELEBİ SÜLEYMAN KAYA EFENDİ’NİN TASAVUFÎ DÜŞÜNCESİ

Abstract

Son dönem Nakşî-Hâlidîgeleneğinin şeyhlerinden Çelebi Süleyman Kaya Efendi, tasavvuf tarihinde müstesna bir yer işgal eden Cizre şehrinde doğmuştur. Irak Tavîle Dergâhı’nın Nakşî-Hâlidî pîr Şah Muhammed Ali Hüsameddin’in baş halifesi Seyyid Muhammed Kadri Hazîn’in önemli halifeleri arasında yer almıştır.İyi bir eğitim alan Çelebi Süleyman Efendi, uzun yıllar süren devlet memurluğu döneminde ve sonrasında irşat faaliyetlerini de kesintisiz sürdürmüştür. Hayatı boyunca sünnet-i seniyye’ye ittiba etmeye çalışmıştır. Diğer tasavvuf büyükleri gibi istikâmeti kerâmete tercih etmiştir. Ülkenin birçok yerinde yaptığı irşat çalışmaları neticesinde sayısız insana manevi rehberlik ve destekte bulunmuştur. Çelebi Süleyman Efendi, Nakşî-Hâlidî tarîkatının Cizre kolunun şeyhlerinden Şeyh Said Seyfeddîn’e ait Muhtasaru’s-Sülûk ve’l-İhsân fî beyâni’l-Vusûl ilâ Meliki’l-Mülûk ve Tarîkatu’l-Hâcegân adlı eserin gün yüzüne çıkmasına vesile olmuştur. Nakşî-Hâlidî tarîkatının âdâb, erkân ve usullerinin anlatıldığı bu çok kıymetli kitabı akıcı bir üslup ile tercüme etmiştir. Kitaba gerekli açıklamalar ekleyerek içeriğini zenginleştirmiştir. Yine mürşidi Seyyid Muhammed Kadri Hazîn’e ait Dîvân-ı İrfânadlı eseri tercüme etmiştir. Kıymetli açıklamalar ilave etmek suretiyle eserdeki şiirlerde geçen tasavvuf literatürünün birçok teriminin anlaşılmasına vesile olmuştur. Tasavvufî düşünce sahasına önemli katkılar sunan bu iki eseri Gönül Sultanları ve Hak Sohbetleriadıyla bir kitapta toplamıştır. Bu çalışmada tercüme, şerh ve sohbetlerinden elde edilmiş dokümanların analizi yapılarak Çelebi Süleyman Efendi’nin tasavvufî düşünceleri ele alınacaktır.