Muş Ovasında Selçuklu izleri: Yünören Cami örneği

Abstract

Türklerin İslamiyet'e girişi ile Türk-İslam sanat örnekleri oluşmaya başlamıştır. Karahanlılarla başlayan süreç Gazneliler ve Selçuklular ile devam etmiş özgün bir sanat zevki ortaya çıkmıştır. 11. yüzyılın ortalarından itibaren Anadolu yönündeki Selçuklu akınları 1071 Malazgirt Zaferi ile taçlanmış bölge artık yurt haline gelmiştir. Bu tarihten sonra buraya getirdikleri sanat zevki ile bölge unsurlarının sentezi neticesinde yeni bir kültür ve sanat ortamı yeşermeye başlamıştır. Bu sırada (11. yüzyıl sonları 12. yüzyıl başları) Hıristiyan dünyasının İslam dünyası üzerine başlattığı Haçlı seferlerinin bir durağı olan Anadolu'nun askeri ve siyasi yapısı bu gelişmeyi sekteye uğratmıştır. Doğu Roma, Haçlı, Ermeni üçleminde bir de iç çekişmeler Türkiye Selçuklu Devleti'nin kuruluş evresinde bu tür sanatsal faaliyetleri dönem kayıtlarına dâhil edememiştir. İznik'ten sonra Konya'nın başkent oluşu ve akabindeki siyasi istikrar I. Alâeddin Keykubad döneminin kaynakları eserler konusunda dile getirilmiştir. Anadolu'da Selçuklu eserleri başta Konya olmak üzere Akşehir, Beyşehir, Sivas, Tokat, Amasya, Kayseri, Malatya, Antalya, Alanya ve Sinop gibi pek çok şehirde; cami, medrese, şifahane, türbe, hamam, külliye gibi çeşitli yapılarla kendini göstermiştir. Anadolu'nun doğusunda ilk dönem beylik mimarisinin örnekleri özellikle Erzurum, Diyarbakır, Ahlât gibi önemli merkezlerde tarihin görgü tanığı olarak günümüze ulaşmıştır. Tez çalışmamızın konusu Yünören Cami bugün Muş ilinin Korkut İlçesine bağlı Altınova Beldesi köylerinden Yünören' de bulunmaktadır. Yünören Cami'nin, Selçuklu mimari özellikleri ile Selçuklu yapılarından biri olma özelliğine sahip olduğu teziyle yola çıkılan bu çalışmada kanaatimiz neticede nedenselliği ile izah edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türk sanatı, Selçuklu Sanatı, Mimari, Muş, Yünören Cami.

With the entry of Turks to Islam, examples of Turkish-Islamic art began to emerge. The process that started with the Karakhanids continued with the Ghaznavids and the Seljuks, and a unique artistic taste emerged. Since the middle of the 11th century, the Seljuk raids in the Anatolian direction were crowned with the 1071 Malazgirt Victory, and the region has now become a homeland. After this date, a new culture and art environment emerged as a result of the synthesis of the artistic taste they brought here and the regional elements. Meanwhile (late 11th century, early 12th century), the military and political structure of Anatolia, which was a stop of the Crusades initiated by the Christian world on the Islamic world, interrupted this development. In the Eastern Roman, Crusader, and Armenian trilogy, as well as internal conflicts, such artistic activities are rarely included in the period records during the founding phase of the Turkish Seljuk State. There is information about the artifacts in the sources during the reign of I. Alaeddin Keykubad that Konya became the capital city after Iznik and the political stability that followed. In Anatolia, Seljuk works are in many cities such as Konya, Akşehir, Beyşehir, Sivas, Tokat, Amasya, Kayseri, Malatya, Antalya, Alanya and Sinop; It has shown itself with various structures such as mosque, madrasah, hospital, tomb, bath, complex. The examples of the first period principality architecture in the east of Anatolia have survived as eyewitnesses of history, especially in important centers such as Erzurum, Diyarbakir and Ahlât. The subject of our thesis is Yünören Mosque, located in Yünören, one of the villages of Altınova Town, which is connected to Korkut District of Muş province today. In this study, which started with the thesis that Yünören Mosque is one of the Seljuk structures with its Seljuk architectural features, our thought is explained with its reasons in the conclusion part. Key Words: Turkish art, Seljuk art, Architecture, Mush, Yünören Mosque.