Bedreddin Mahmud el-'Aynî'nin "er-Ravzatu ez-Zâhir fî Sîreti el-Melik ez-Zâhir Tatar" adlı eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

Memlûk Devleti'nin önde gelen isimlerinden olan Bedreddin Mahmud el-Aynî, "er-Ravzatu ez-Zâhir fî Sîreti el-Melik ez-Zâhir Tatar" adlı eserini, yalnızca birkaç ay hüküm sürebilen Sultan el-Melikü'z-Zâhir Seyfeddin Tatar'a (ö.1421) cülûs hediyesi olarak sunmuş ve bu eserde yeni tahta çıkan sultanın meşruiyetini vurgulamaya özel bir önem vermiştir. Memlûk tarihinin önemli simalarından biri olarak tanınan el-Aynî, bu eseri kaleme alırken neredeyse tüm ilmi disiplinlerden yararlanarak sultanın haklı bir hükümdar olduğunu ispat etme çabası içinde olmuştur. Sultan Tatar'a ithaf ettiği bu eserle, el-Aynî aynı zamanda sultandan kendisine hamilik yapmasını ve yaşadığı olumsuzlukları düzeltmek için çare bulmasını beklediğini de dile getirmiştir. Memlûk Devleti'nde uzun yıllar önemli vazifeler üstlenmiş bir âlim olarak el-Aynî, sultanın saygın bir konumda kalması ve halkın güvenini kazanması için gerekli olan politik ve sosyal adımları detaylı bir şekilde kaleme almıştır. Bu bağlamda eser hem bir tarih kitabı hem de bir siyasetnâme niteliği taşır. el-Aynî, Sultan Tatar'ın yönetim vizyonunu belirlemesi için bir rehber hazırlamış ve onu sadece halkın değil, aynı zamanda devletin önde gelenleri arasında da kabul görecek bir lider olarak konumlandırmaya çalışmıştır. Eserin büyük bir kısmında, sultanın uyması gereken ahlaki kurallar ve siyasetin temelleri yer almakta olup, el-Aynî bu tavsiyeleri çeşitli İslam âlimlerinin görüşleri ve Memlûk Devleti'nin geçmişinden gelen deneyimlerle desteklemiştir. Özellikle, devlet adamlarının halkla olan ilişkilerinde dikkat etmesi gereken noktalara değinirken, adaletin sağlanması, halkın refahının gözetilmesi ve devletin gelir kaynaklarının düzgün bir şekilde idare edilmesi gibi konulara yoğun bir vurgu yapılmaktadır. Böylelikle el-Aynî, yönetim ilkelerini sadece teorik bir çerçevede sunmakla kalmamış, aynı zamanda bu ilkelerin uygulamada nasıl bir etkisi olacağını da göstermeye çalışmıştır. el-Aynî, eserdeki tavsiyelerini Siyasetnâme ve Nasihatnâme geleneği ile kendi deneyimlerinden ve gözlemlediği olaylardan yola çıkarak, ideal bir devlet yönetiminin güncel şartlara uyarlanması gerektiğini ifade etmiştir. Bu çerçevede, sultanın toplumdaki farklı kesimlerin çıkarlarını gözeterek adaletli bir yönetim sergilemesi gerektiğine işaret eden el-Aynî, halkın devlet üzerindeki güvenini güçlendirecek adımlar atılması gerektiğini vurgulamıştır. Özellikle, devletin askeri gücünü ve mali kaynaklarını yönetirken sultanın dikkat etmesi gereken noktaları, örneklerle zenginleştirerek ve somut tavsiyeler sunarak açıklamıştır. Bu kapsamlı eser, bir cülûs hediyesi olmanın ötesinde, Memlûk Devleti'nin siyaset anlayışını, devlet yönetimi ile halk arasındaki ilişkileri, yönetim ilkelerini ve sultanın görev bilincini detaylandıran bir rehber niteliği taşır. Bu çalışma ile; "er-Ravzatu ez-Zâhir fî Sîreti el-Melik ez-Zâhir Tatar" adlı eserin Arapçadan Türkçeye çevirisi yapılmış ve Memlûk Devleti'nde siyaset, ahlak, adalet anlayışının harmanlandığı muhtevasıyla değerlendirilmesi yapılmıştır.

One of the prominent figures of the Mamluk Sultanate, Badr al-Din Mahmoud al- 'Ayni, presented his work "al-Rawd al-Zâhir fi Sirat al-Malik al- Zâhir Tatar" as a coronation gift to Sultan al-Malik al- Zâhir Sayf al-Din Tatar (d.1421), who ruled for only a few months. In this work, al-'Ayni paid special attention to emphasizing the legitimacy of the newly ascended sultan. Recognized as a significant figure in Mamluk history, al- 'Ayni drew upon nearly all scholarly disciplines in this text, aiming to establish the sultan as a rightful ruler. In dedicating this work to Sultan Tatar, al-'Ayni also expressed his hope that the sultan would become his patron and find solutions to his personal difficulties. As a scholar who held important positions in the Mamluk Sultanate for many years, al-'Ayni meticulously outlined the political and social steps necessary for the sultan to maintain a respectable position and earn the trust of the people. In this context, the work serves as both a historical record and a political treatise. al-'Ayni created a guide to help shape Sultan Tatar's vision of governance, aiming to establish him as a leader who would be respected not only by the public but also by the elite within the state. In a large portion of the work, al-'Ayni addresses the ethical principles the sultan should adhere to and the foundations of politics, backing his recommendations with insights from various Islamic scholars and lessons from Mamluk history. He especially emphasizes issues such as ensuring justice, prioritizing public welfare, and managing state resources responsibly. Thus, al-'Ayni sought not only to present the principles of governance in a theoretical framework but also to demonstrate their practical implications. Drawing from the traditions of "Siyasatnama" and "Nasihatnama", along with his own experiences and observed events, al-'Ayni conveyed the need for an ideal state administration adapted to contemporary conditions. In this regard, al-'Ayni highlighted the importance of the sultan administering a fair rule that takes into account the interests of different segments of society, strengthening public confidence in the state. He particularly addressed key considerations for the sultan's management of the state's military power and financial resources, illustrating these with examples and concrete recommendations. More than a mere coronation gift, this comprehensive work stands as a guide detailing the Mamluk Sultanate's political philosophy, the relationship between state administration and the populace, principles of governance, and the sultan's sense of duty. This study includes a translation of "al-Rawd al- Zâhir fi Sirat al-Malik al- Zâhir Tatar" from Arabic to Turkish and an analysis of its content, which integrates concepts of politics, ethics, and justice in the context of the Mamluk Sultanate.