Servi Ağacının Türk Kültürü ve Peyzajında Kazandığı Anlamların Hayâlî’nin “Serv” Redifli Kasidesindeki Yansımaları

Abstract

Serviler, dünya genelinde yirmi civarında türü olan bir bitki cinsidir. Ülkemizde Akdeniz servisi ya da adi servi olarak bilinen bir türü doğal yayılış göstermektedir. Kent peyzajının ve saltanat bahçelerinin vazgeçilmez unsuru olan servi, daha çok park ve bahçelerde, mezarlıklarda ve kırsal alanlarda yol kenarlarında kullanılmıştır. Son dönemlerde daha ziyade mezarlık ağacı olarak anılsa da serviler; cami bahçelerinde, cami içi süslemelerde ve çinilerde, mezar taşlarında, kıyafet motiflerinde, şiirlerin görsel formunda vs. yer almış;sahip olduğu bazı özellikler ona, dinî ve sembolik anlamlar yüklemiştir. Klasik Türk şiirinde ise servi; kültürde kazandığı anlamlarla birlikte, çoğunlukla sevgili-boy-salınış ilgisinin kurulduğu bir ağaç olmuştur. Ama bazı durumlarda sevgili haricinde padişah, vezir vd. için benzetme unsuru konumuna gelmiştir. Hayâlî’nin İbrahim Paşa için yazdığı ve serv kelimesini redif olarak kullandığı kaside de bu noktada dikkat çekmektedir. Bu çalışmanın amacı; servi ağacının Türk kültürü ve peyzajındaki yerini değerlendirerek, servinin kültür ve peyzajda kazandığı anlamların Hayâlî’nin kasidesindeki yansımalarını incelemektir.