XIX. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Temizlik Yöntemleri: Kitapçı Arakel ve Sadi. b. Halid’in Leke Risalesi Örnekleri

Abstract

Temizlik, Osmanlı kültüründe her zaman önemli bir yere sahipti. Bunun en temel sebebi ise İslam dininin temizlik ve sadelik konusundaki hassas yaklaşımıdır. Muhtemeldir ki bu nedenle Osmanlılar, özellikle evlerinde ve giyimlerinde mütevazılığa ve temizliğe özen göstermişlerdir. 19. yüzyılın ortalarına kadar genel olarak aynı gelen temizlik usulleri, yüzyılın ikinci yarısında farklılaşan tüketim alışkanlıklarının da etkisiyle değişmeye başlamıştır. Bunun neticesinde pek çok alanda olduğu gibi temizlik malzemeleri ve yöntemlerinde de bir takım dönüşümler yaşanmış, çeşitli kimyasalların da yer aldığı yeni usul ve yöntemlerin anlatıldığı risaleler kaleme alınmıştır. Çalışmamızda temizlik üzerine yazılan ''Yeni Leke Risaleleri''nden Kitapçı Arakel ve Sadi b. Halid’in eserleri ele alınarak, 19. yüzyılda Osmanlı toplumunun temizlikte kullandıkları yöntemler ile maddi kültürün temizlik özelinde gündelik hayata yansımaları incelenmeye çalışılacaktır. Risalelerde bahsedilen pek çok kimyasal maddenin, günümüzde de temizlik malzemelerinde kullanılmaya devam edildiği görülmüştür. Bu sebepten çalışmanın, hem incelenen dönemde gerçekleşen kültürel değişimi hem de günümüzde kullanılan bazı temizlik malzemelerinin serüvenini ortaya koyması hedeflenmektedir.