SAATLERİ AYARLAMA ENSTİTÜSÜ ROMANINDA AHMET HAMDİ TANPINAR’IN ZAMAN DÜŞÜNCESİ: NORBERT ELİAS PERSPEKTİFİNDEN BİR OKUMA

Abstract

Zaman kavramı sosyal bilimler alanında yaygın kullanılan bir kavramdır. Sosyal bilimler içerisinde yer alan çok sayıda düşünür zaman kavramı üzerine düşünce geliştirmiştir. Zaman kavramı Türkiye’deki düşünürler nezdinde de ilgi görmüştür. Türkiye’de zaman kavramı ile ilgilenen düşünürlerden birisi Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Tanpınar, kaleme aldığı roman ve deneme yazılarında zaman kavramını yorumlamıştır. Tanpınar, idealindeki zamanı yekpare zaman olarak tanımlar. Tanpınar, yekpare zaman görüşünü Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanında kurgu biçiminde sunmuştur. Bu çalışmada Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanındaki zaman anlayışı Norbert Elias’ın perspektifinden yorumlanacaktır. Bu yorumlama çabası, Elias’ın Zaman Üzerine isimli eserinde yer verdiği zaman vicdanı kavramı çerçevesinde olacaktır. Elias, zaman vicdanı kavramını insanın anlam verdiği bir şey olarak tanımlar. Elias’a göre anlam inşası için gereken şey, kuşaklar arası aktarımdır. Elias açısından zaman vicdanı, kuşaklar arası aktarım ile inşa edilir. Elias, kuşaklar arası aktarımın olmadığı bir durumda zaman vicdanının olmayacağını ileri sürmektedir. Bu çalışmada Elias’ın zaman vicdanı kavramı ile Tanpınar’ın yekpare zaman kavramı arasında zamandaki süreklilik bağlamında ilişki kurulacaktır. Bu bağlantı ile Saatleri Ayarlama Enstitüsü adlı roman okunacaktır.