HARRAN’IN HANBELÎ MEZHEBİNİN GELİŞİMİNE KATKISI

Abstract

Bu makalede günümüzde Şanlıurfa iline bağlı bir ilçe olan Harran’ın Hanbelî mezhebinin gelişimine yaptığı katkı ele alınmıştır. İslamiyet öncesi dönemlerde önde gelen ilim ve kültür merkezlerinden biri olan Harran, bu özelliğini Müslümanların eline geçmesinden sonra da devam etmiştir. İslami ilimlerde birçok âlimin yetişmesine katkıda bulunan Harran, İslam hukuk tarihinde önemli bir yer teşkil etmiştir. Harranlı fakihler, dört Sünnî mezhep içerisinde önemli bir konumda bulunmakla beraber en fazla Hanbelî mezhebine katkıda bulunmuşlardır. Telif, eğitim faaliyeti ve kadılık görevi gibi etkilerle Hanbelî mezhebinde adından söz ettiren Harranlı Hanbelî fakihler, özellikle mezhebin istikrar bulduğu ve yayıldığı dönemde etkin olmuşlardır. Harran’da Hanbelî mezhebinin yayılışının hicri V. Yüzyıl başlarında Ebü’l-Kâsım Ali b. Muhammed ez-Zeydî ile başlandığı kabul edilse de bu yayılmanın daha erken tarihlerde başladığını söylemek mümkündür. Hanbelî mezhebinin ilk merkezi olan Bağdat’a yakınlığından dolayı Harran, ilk dönemlerden itibaren Irak, Bilâd-ı Şam, Mısır ve Cezîratu’l-Arab gibi bölgelerle beraber mezhebin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. Hanbelî mezhebinin Harran’a yayılışında şehrin ilmi alt yapısının uygunluğu, öğrenci faaliyetleri ve kadı atamaları gibi etkenler rol oynamıştır.In this article, the contribution of Harran, where a district affiliated to Şanlıurfa, to the development of Hanbal? School has been discussed. Harran, one of the leading science and culture centers in the pre-Islamic era, continued to be a leading center even after it went under the rule of the Muslims. Having contributed to the growth of many scholars in Islamic sciences, Harran was an important place in Islamic law history. Harranian jurists were in an important position within the four Sunn? sects, but they contributed most to the Hanbal? sect. Harranian Hanbalite jurisprudents, who were mentioned by their influences such as copyright, educational activities and the duty of judgeship, were active especially while the sect was being stable and spread. In Harran, although it is accepted that the expansion of the Hanbal? sect began with at the beginning of V. century AH with Abu al- Qasim Ali b. Muhammad al-Zayd?, it is possible to say that this spread began earlier. Due to its proximity to Baghdad, the first center of the Hanbal? sect, Harran has become one of the major centers of sectarianism along with the regions such as Iraq, Levant, Egypt and Jaz?rat al-?Arab from the earliest times. The appropriateness of the city’s scientific background, factors such as student activities and judge assignment has played an important role on spreading Hanbal? sect in Harran.