Doktor Besim Ömer’in “Beyne’l-Etfâl Sirâyet-i Emrâz” (1310) Adlı Eserine Dair Bir Değerlendirme

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı Dönemi’nin öncü doktorlarından biri olan Besim Ömer’in (Akalın) Beyne’l-Etfâl Sirâyet-i Emrâz adlı eseri incelenmiştir. Çalışma kapsamında, Besim Ömer’in hayatı ve eserlerine dair genel bir çerçeve çizilmiş ve ilgili eserin içeriği tanıtılmıştır. Besim Ömer, yayın hayatına onlarca eser sığdırmıştır. Gazete ve dergilerde yayımladığı yazılarının bir kısmını kitapçıklar şeklinde ayrıca bastırmıştır. Beyne’l-Etfâl Sirâyet-i Emrâz, bu türden eserlerden biridir. Besim Ömer, bu eserini başlangıçta Servet-i Fünûn dergisinde sağlıkla ilgili yazı dizisinin bir parçası olarak yayımlamıştır. Daha sonra herhangi bir değişiklik yapmadan aynı başlıkla kitapçık olarak bastırmıştır. Bu da çocuk hastalıklarına dair bilgileri yaygınlaştırma maksadı taşıdığına işaret etmektedir. Besim Ömer, Beyne’l-Etfâl Sirâyet-i Emrâz adlı eserde, çocuk hastalıklarının türlerinden öte çocukların hastalıklara yatkınlığına dikkat çekmiştir. Bazı hastalıklara, Avrupa’daki vakalardan örnekler gösterilmiş ve bulaşıcılığın nasıl gerçekleştiği ve ne türden önlemler alınması gerektiği aktarılmıştır. Eserin hedef kitlesi, ebeveyn ve okul idarecileridir. Bunlara, çocuk hastalıklarına dair gerekli uyarılarda bulunulmuştur. Hastalıkların ana sebebi olarak da mikroplar gösterilmiştir. Besim Ömer, bu eserini tıp eğitimi için gittiği Paris seyahatinden sonra kaleme almıştır. Böylece eserde, Avrupa’daki deneyimlerini somut bir şekilde okuyucuyla paylaşmaya çalışmıştır. Avrupalı bilim insanlarının çalışmalarını referans göstererek, tıbbın gelişmişlik düzeyi hakkında da bilgiler vermiştir. Eser, Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştır. Eserde, Farsça ve Arapça kelimeler yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Bu yüzden eserin Latin harfli transkripsiyonu çalışmaya eklenmiştir.