ŞEREF HAN’IN “ŞEREFNÂME” ESERİNDE 1524-1590 YILLARI SAFEVÎ-OSMANLI MÜNASEBETLERİNİN TASVİRİNE DAİR

Abstract

XVI. yüzyıl İslam coğrafyası Osmanlı ve Safevî gibi büyük devletlerin yükselişine ve azametli politikalar yürütmelerine tanıklık etmiştir. 1524 yılında Şah İsmail’in vefatından sonra Safevî - Osmanlı münasebetleri daha çok askerî ve siyasî boyut kazanmış olup Ortaçağ kaynaklarında detaylı bir şekilde tasvir edilmiştir. Bu kaynaklar çoğunlukla saray tarihçileri tarafından yazılmış olup ne yazık ki tarafsız eser niteliği taşımamaktadır. Bu nedenle herhangi bir ön yargıya yol açmadan, o dönemin şartlarında mümkün olduğu kadar objektif yazılan eserler, Orta Çağ tarih araştırmacıları için daha büyük bir önem taşımaktadır. Bu bağlamda XVI. yüzyılın tarihçisi Şeref Han Bitlisî’nin “Şerefnâme” eseri güvenilir ve objektif bilgiler içerdiği için önemlidir. Kitabın birinci kısmındaki “Emir Şeref’in Bitlis’i Kızılbaşlardan Geri Alması ve Sonraki Hayatı” adlı üçüncü bölüm, “Emir Şemseddin Bin Şeref Han” adlı dördüncü bölüm ve “Kırık Kanatlı Bu Hakir ve Fakirin Doğumundan 1005 Yılı Olan Şimdiye Kadarki Hayatı” adlı bölüm; araştırılan konuyu incelemek açısından oldukça önemlidir. Kitabın ikinci kısmında ise “Sultan Selim Han’ın Hayırları” ve “Sultan Süleyman Han’ın Hayırları” adlı bölümlerde Safevî - Osmanlı ilişkileri detaylı bir şekilde aktarılmıştır. Makalede “Şerefnâme” eserindeki bilgilerin diğer senkron kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırmalı tahlili yapılarak 1524-1590 yılları arasındaki Safevî - Osmanlı münasebetleri araştırılmıştır. Makalenin amacı; Şah İsmail’in varislerinin döneminde dönemin çağdaşı olan bir tarihçinin bu münasebetlerin siyasi ve askeri yönlerine bakış açısını araştırmak, Safevî - Osmanlı savaşlarının Türk İslam coğrafyası açısından sonuçlarını incelemektir.

XVI. century Islamic geography witnessed the rise of great states such as the Ottomans and Safavid and their carrying out great policies. After the death of Shah Ismail in 1524, Safavid - Ottoman relations gained a mostly military-political dimension and were depicted in detail in medieval sources. These sources were mostly written by the historians of the palace and unfortunately are not neutral works. For this reason, the works written as objectively as possible under the conditions of that period without any prejudice are of greater importance for the medievalists. In this sense, the “Şerefnâme” work of the XVI. century historian Şeref Han Bitlisi, is important as it contains reliable and objective information. In the first part of the book, the third chapter titled “Emir Şeref's Retrieval of Bitlis from the Kizilbashs and His Next Life”, the fourth chapter named “Emir Şemseddin Bin Şeref Han” and the section he added as “The Life of this Broken Winged Wounded and Poor from His Birth Until Now Year 1005” are highly important to study the subject we are investigating. In the second part of the book, Safavid - Ottoman relations are explained in detail in the chapters “The Good of Sultan Selim Han” and “The Good of Sultan Suleyman Han”. In the article, Safavî - Ottoman relations between 1524- 1590 were investigated by making a comparative analysis of the information in the work “Şerefnâme” with the information from other synchronous sources. The purpose of the article is to investigate the perspective of a historian who became a contemporary of this period to the political and military sides of these relations in the period of the heirs of Shah and to examine the results of Safavid - Ottoman wars for the Turkish - Islamic geography.