Mijabad, Labîrenta Cinan ve Gerîneka Guernîcayê örnekleriyle Kürtçe (Kurmancî) romanında mekân algısı

Abstract

nsanın mekânla olan ilişkisi insanlık tarihi kadar eskidir. İnsan, bedeni mekana bağlı olan bir varlıktır, bir başka deyişle beden ancak mekan içinde varolabilir. Mekan farklı yer ve zamanlarda farklı anlamlara gelmektedir. İnsan mekanı farklı şekillerde kullanmaktadır; yerleşmek için (ev), gereksinimlerini karşılamak ve geçimini sağlamak için. Bununla beraber mekân insan için bir yaşam alanıdır. Böylelikle mekan sadece inşa etmek veya kurgulamaktan ve öte kullanıcının onu kullanması, yani mekanda yaşaması mekanın asıl anlamını ifade eder. Tarihsel süreç içerisinde sürekli değişen insan ve mekan ilişkilerinin yansımaları sanat dalları ve edebiyat üzerinde de etkili olmuştur. Mekan ve insan ilişkilerinin büyük bir öneme sahip olduğu edebiyat türlerinden biri romandır. Mekan, romanın asli unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Romanda mekan unusuru insan ilişkileri sayesinde anlam kazanır. Mekan, kahramanlar ve olaylar üzerinde etkili bir unsurdur. Mekanın yorumlanması üzerinden kahramanlar hakkında psikolojik, sosyal, ekonomik durum vb. konularda çıkarımlar yapılabilir. Öte yandan mekan incelemesi roman kahramanlarından öte romanın ait olduğu toplum hakkında da bize bilgiler sunmaktadır. Bu çalışmada üç Kürtçe romanı mekan unsuru açısından inceleyeceğiz. Kürtçe romanlarda mekan öğesinin tüm olay zincirinin temelinde olduğunu ve diğer öğelerden daha belirgin bir konuma sahip olduğunu düşündüğümüz için yapmaktayız. Başka bir deyişle Kürtçe romanda mekan diğer bütün unsurları kapsamaktadır. Bu çalışmada Hesenê Metê’nin Labîrenta Cinan, Yıldız Çakar’ın Gerîneka Guernîcayê ve Jan Dost’un Mijabad adlı romanlarında mekan unsurunun nasıl kullanıldığını, karakterlerler olan ilgisini ve olay örgüsündeki yerini inceleyeceğiz.