Ehl-i Hadis ile Mu‘tezilî Kelamcıların Eleştiri Üslubu Üzerine

Abstract

Criticism activity, which is one of the pivotal aspect of intellectual and scientific development, " has taken its place in Islamic Civilization since its early periods. Criticism among in the Companions whose scientific aspect is predominant, has also gained a political dimension since second half of the first century of Hijri. This, caused the debate to diverge from its original purpose and caused the sects to enter into various non-scientific polemics. In this study, the style of criticism of some of the Ahl al-Hadith and Mu‘tazilî scholars who criticize each other in terms of belief and practice and who produced works within this framework were presented.Fikrî ve ilmî gelişimin yapı taşlarından biri olan tenkid faaliyeti, ilk dönemlerden itibaren İslam Medeniyeti’nde yer edinmiştir. Sahabede ilmi yönü ağır basan tenkid/eleştiri faaliyeti, hicri birinci asrın ikinci yarısından itibaren siyasal bir boyut da kazanmıştır. Bu dönemde yapılan karşılıklı tenkitlerin saf/duru ve objektif bir ilmi tartışma niteliğinden uzak olacağı ilim ehlinin malumudur. Kişisel menfaatlerden uzak tutulan ilmi tartışmaların, kişiselleştirildikten sonra ilim erbabına yakışmayan ve tahammül sınırlarını aşan bir hal aldığı tarihi olaylardan anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, inanç ve amelî konularda birbirlerini tenkid eden ve bu çerçevede reddiye niteliğinde eserler veren ehl-i hadis ve Mu‘tezilî âlimlerden bazılarının eleştiri üslubu ortaya koyulmuştur. Eser müelliflerinin ötekiyi eleştirmede kullandıkları lafızlar tespit edilmiş ve bunların tahammül sınırlarıyla alakası üzerinde durulmuştur.