Introducing Kurdish Notables Through Children's Books [KU] Danasîna Navdarên Kurdan bi navbeynkariya Pirtûkên Zarokan

Abstract

Children's literature offers important opportunities for child development. One of the benefits of children's literature is that children have values through the works and the works guide them in the acquisition of personality. In this respect, some works of children's literature are based on the lives of notable people. Therefore, through the lives of prominent people, children are exposed to both universal and local values. This study aims to investigate how Kurdish notables are represented through children's books and how they appear in these works. For this purpose, in line with some principles of children's literature, sample books on the lives of Kurdish notables were analyzed by document analysis method. Content analysis method was used to analyze the works. The sample consists of five books written by Yasemin Elban in the form of the diaries of a little Kurdish girl. The protagonist of these books, Xecê, pursues historical and literary Kurdish figures such as Ehmedê Xanî, Dewrêsê Evdî, Jaladet Bedirxan, Mestûre Xanima Erdelanî and Evdalê Zeynikê in different fictions. The following headings were used to analyse and interpret the ways in which Kurdish notables are presented in the sample books: Fiction style; fiction ratio, reality and fiction harmony; narrative style; exemplary characteristics of Kurdish notables; promotion of Kurdish culture, life and history through Kurdish notables; the role of Kurdish notables in the change of the protagonist and readers; sense of identification between the protagonist, the reader and Kurdish notables; acquisition of affective skills. As a result of the study, it was observed that through these books, children can become familiar with these figures in a local context, learn about their lives and characteristics, see examples from their own history and culture, and develop positive behaviours in a universal sense. [KU] Edebiyata zarokan ji aliyê gesedana zarokan ve derfetên giring dihewîne. Feydeyeke edebiyata zarokan ev e ku zarok bi navbeynkariya berheman dibin xwediyê nirxan û ji aliyê kesayetiyê ve rêya xwe dibînin. Ji bo vê yekê hin berhemên edebiyata zarokan li ser jiyana navdaran radiwestin. Bi vî awayî bi navbeynkariya jiyana navdaran zarok hem dibin xwedî nirxên gerdûnî hem jî yên neteweyî. Di vê xebatê de danasîna navdarên kurdan bi navbeynkariya pirtûkên zarokan çawa ye û ew bi kîjan siklî di van berheman de cih girtine hatiye armanckirin. Ji bo vê yekê digel hin prensîbên edebiyata zarokan hin pirtûkên mînak ên ku jiyana navdarên kurdan ji xwe re kirine mijar bi rêbaza analîza dokumanê hatiye nirxandin. Di nirxandina berheman de jî rêbaza analîza naverokê hatiye bikaranîn. Di vê xebatê de pirtûkên mînak penc heb in û ji aliyê Yasemin Elban ve wekî rojnivîskên keçikeke piçûk a kurd hatine nivîsîn. Di pirtûkên mînak de navê serlehengê Xecê ye û ew di nav sêwirandinên cihêreng de li pey navdarên kurd ên edebî û dîrokî yên wekî Ehmedê Xanî, Dewrêsê Evdî, Celadet Bedirxan, Mestûre Xanima Erdelanî û Evdalê Zeynikê ye. Sêweyên danasînê yên navdarên kurdan ji bo zarokan di pirtûkên mînak de di bin van sernavan de hatine nirxandin û sirovekirin: Sêweya honakê; rêjeya honakê; hevgiriya rasteqînî û honakê; sêweya vegotinê; taybetiyên navdarên kurdan ku tên mînakgirtin; bi navbeynkariya navdarên kurdan nasandina çand, jiyan û dîroka kurdan; ji bo guherîna leheng û xwîneran rola navdarên kurdan; di navbera leheng, xwîner û navdarên kurdan de hesta wekîhevbûnê; bidestketina karînên hestyarî. Di dawiya xebatê de hat dîtin ku zarok, bi navbeynkariya van pirtûkan ji aliyê neteweyî ve van navdaran dê nas bikin, fêrî jiyan û taybetiyên wan û hwd. bibin, mînakên ji çand û dîrokê xwe bibînin; ji aliyê gerdûnî ve jî xwedî hin tevgerên erênî bibin.Çocuk edebiyati, çocuk gelisimi açisindan önemli imkânlar barindirir. Çocuk edebiyatinin faydalarindan biri de çocugun eserler araciligiyla deger sahibi olmasi ve eserlerin sahsiyet ediniminde onlara yol göstermesidir. Bu açidan bazi çocuk edebiyati eserleri taninmis insanlarin yasamlarini konu edinir. Dolayisiyla çocuklar taninmis insanlarin yasamlari araciligiyla hem evrensel hem de yerel degerlere sahip olurlar. Bu çalismada çocuk kitaplari araciligiyla Kürt büyüklerinin tanitiminin nasil gerçeklestigi ve onlarin bu eserlerde ne sekilde yer ettigi amaçlanmistir. Bunun için çocuk edebiyatinin bazi ilkeleri dogrultusunda Kürt büyüklerinin yasamlarini konu edinen örnek kitaplar doküman analizi yöntemiyle incelenmistir. Eserlerin incelenmesinde ise içerik analizi yöntemine basvurulmustur. Çalismada örneklem, Yasemin Elban tarafindan yazilan bes kitaptan olusmaktadir ve bunlar küçük bir Kürt kizinin günlükleri seklinde kurgulanmistir. Söz konusu kitaplarin Xecê adli kahramani farkli kurgular içinde Ehmedê Xanî, Dewrêsê Evdî, Celadet Bedirxan, Mestûre Xanima Erdelanî ve Evdalê Zeynikê gibi tarihi ve edebî Kürt sahsiyetlerinin pesindedir. Örnek kitaplarda çocuklar için Kürt büyüklerinin tanitim biçimleri su basliklar altinda incelenmis ve yorumlanmistir: Kurgu tarzi; kurgu orani, gerçeklik ve kurgu uyumu; anlatim tarzi; Kürt büyüklerinin örnek alinacak özellikleri; Kürt büyükleri araciligiyla Kürt kültürü, yasami ve tarihinin tanitimi; kahraman ve okurlarin degisiminde Kürt büyüklerinin rolü; kahraman, okur ve Kürt büyükleri arasinda özdesim duygusu; duyussal becerilerin kazanimi. Çalismanin sonucunda çocuklarin bu kitaplar araciligiyla yerel anlamda söz konusu sahsiyetleri taniyacaklari, onlarin yasamlari ve özellikleri gibi konularda bilgi edinecekleri, kendi tarihleri ve kültürlerinden örnekleri görecekleri; evrensel anlamda ise olumlu davranislara sahip olacaklari anlasilmistir.