Gercüşlü Fıkra Tipi Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Halk edebiyatında anlatmaya dayalı türler arasında en yaygın denilebilecek ve kolay çeşitlenme özelliğine sahip olan tür fıkradır. Çoğunlukla nesir olan fıkra türü, yoğun ve kısa anlatım özelliğine sahiptir. Sadece dar bir bölgede tanınan fıkra tiplerine mahalli tipler denilmektedir. Mahalli fıkra tipleri kişi ismiyle veya bir yerleşim adıyla da oluşabilmektedir. Mahalli fıkra tipleri, yerelde bilinmesine rağmen verdikleri haz ve güldürme işlevleri bakımından evrensel değer taşımaktadır. Makalemizde Batman iline bağlı Gercüş ilçesi ve çevresine bağlı olarak oluşan “Gercüşlü” mahalli fıkra tipi incelenmiştir. Yörede çok sık olarak anlatılmasına rağmen, söz konusu fıkra tipi üzerine bugüne kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Günlük hayatta Gercüşlü mahalli fıkra tipi etrafında oluşan fıkralar, yoğun biçimde Gercüş ve çevresindeki yerleşim yerleri ile Diyarbakır, Siirt, Mardin ve Şırnak gibi çevre illerde de anlatılmaktadır. Gercüşlü fıkra tipinin temel özellikleri fıkralar referans alınarak açıklanmıştır. Yazıda tipe bağlı olarak oluşan fıkraların yapısal, sosyal ve kültürel özellikleri de değerlendirilmiştir. Çalışmada derlenen fıkralar arasından yirmi metin seçilerek değerlendirilmiştir.

Joke is the most common and easy-categorised form among narrative genres in folk literature. Joke narrations which are generally prose, have deep and short narration characteristics. Joke types that are only known in a limited region are called local types. Local joke types can be created either by a person’s or a region’s name. Although the local joke types are locally known, they have universal value in terms of giving pleasure and amusement. In this article, local joke type “the local of Gercüş” which was formed in and around Gercüş district of Batman, has been analysed. Although it is told so often in the region where the type still exists, no research has been done yet. In daily life, the jokes which are formed around the local joke type of the local of Gerçüş are extensively told in Gercüş, and in the settlements around such as neighbour provinces Diyarbakır, Siirt, Mardin and Şırnak. The basic characteristics of the type of local of Gercüş are explained by taking jokes as references. In the article, structural, social and cultural characteristic of the jokes are also reviewed based on the type. In this study, twenty texts out of collected jokes are chosen and examined.