KİŞİ ADLARİ ÜZERİNE DİLBİLİMSEL ÇALIŞMA (ULUPAMİR MAHALLESİ ÖRNEĞİ)

Abstract

Van-Erciş İlçesi Ulupamir yerleşim biriminde yaşayan KırgızTürkleri’nce kullanılan kişi adlarının tercih sebepleri üzerinde baskınetkenlerin tespitini yapmak; farazi sayılsa da elde edilen verileri sözanlam ilişkisi içinde tanımlayabilmek ve yapı-anlama yönelikdeğerlendirmelere tAbi tutmak bu çalışmanın birincil amaçlarını teşkiletmektedir. 1990-2015 yılları arasında sarf edilmiş kişi adları olaraksınırlandırılmış çalışma çerçevesi içinde ve ad koyma başlığı altında, buyöredeki sosyo-kültürel yapının izleri takip edilmiştir. Ayrıca özel ad-varlık arasındaki ilişkide yerel kültüre özgü çeşitliliği belirli kılabilmek vekullanımda olan Türkçe kökenli kişi adlarında anlamdan bağımsızgörülen düzensiz ses olayları ile ilgili belirlemelere vurgu yapabilmekincelemenin ikincil amaçlarını oluşturmaktadır.Özel isimlerin tek olan ve tam benzeri bulunmayan varlıklarınitelemek için kullanılan ve ismi oldukları varlıklarla aralarında gerçekbir ilgi bulunmayan; karşıladıkları varlıklar için sadece ilgili kimselercefark edilebilen bir anlam ifade eden, etiket şeklindeki isimler olduğu(Ergin, 2000) 1 bilinmektedir.Dil çalışmalarında genellikle filoloji incelemeleri içinde yer alan özelad çalışmaları, son dönemlerde, bilhassa, dil coğrafyası, sözcük tarihi velehçebilim alanlarındaki gelişmelerle birlikte yepyeni bilimsel incelemedalları ve yöntemleri edinmiştir (Aksan, 1982: 94). Bu itibarla UlupamirMahallesi’yle ilgili kişi adı incelemesinde ortaya çıkacak verilerdesosyolojik, kültürel, psikolojik eğilimlerin adlandırma tercih ve geleneğiüzerindeki belirleyicilik rolünü görebilme; edinilmiş yeni sosyal tavırlarıdil malzemesinden okunabilir kılma gibi bazı hususların, dil ile ilgili yapılacak çeşitli çalışmalaradüşünülmektedir.olumlubakışaçılarıkazandıracağıAnadolu topraklarına Kırgız Türklerince aktarılan değerler birikimikaybolmadan bu zenginliğin hAl bilgisine, toplumun hafızası demek olandil açısından ulaşma çabası, Ulupamir’e özgü kültürel mirasın özünü veçeşitlilik katkısını, muhafazaya hizmet edecektir.

This study is about the proper nouns that originate from commonnous and it is built around a community that is called Krygyz Turks wholives in Van Province- Erciş District, Ulupamir Village. The main concernsof the study are: to determine the principal factors of the proper nounchoices among Kyrgyz Turks between the years of 1990-2015, to be ableto identify and evaluate the data -however hypothetical it is accepted- onthe basis of word- meaning and structure- meaning relations. Unveilingthe effects of the name choice process on the socio- cultural structure inthe aforementioned region, explaining the proper noun- entity relationsand if existent trying to uncover their correlations; sharing the findingsabout the irregular phonological changes that are independent from themeanings in the Turkish rooted person’s names that are used in theregion can be listed as the subheadings.It is known that the proper nouns are label like names that are usedto characterize the entities that don’t have an equivalent or resemblancewith another entity and it is also known that they don’t have a correlationwith the entity; they only make sense to the people who are in relationwith the entity (Ergin, M.:2000) 3 . Studies of the past can make sense oftoday to some degree, it is necessary to have contemporaryinterdisciplinary researches to be able to keep up with the constantchange and development.Among language studies proper noun researches usually arecategorized within philological studies, however it has recently acquirednew scientific research branches and methods especially with thedevelopments concerning linguistic geography, word history anddialectology ( Aksan, 1982: 94). For this reason it is thought that it wouldhave positive effects on the researches about linguistics to bring intoattention the sociological, cultural, psychological reasons behind aproper noun choice and how these reasons shed light onto community’sapproach. It is also deemed important to compare the old-new inclinations in the naming traditions among the locals of the region anddiscovering the new social acquisitions from the linguistic data.This study will serve to the protection of the cultural richness thatis carried into our age and into Anatolia via Kyrgyz Turks through thememory of the people, through the language. It can be said that thiscultural heritage that kept it itself alive with the aid of language will keeppreserving its core. I would like to thank the authorities of Mus AlparslanUniversity for supporting this project.