İbn Kuteybe'nin İhtilaflı Hadislere Yaklaşımı -Te'vîlü Muhtelifi'l-Hadîs Eseri Örnekliğinde-

Abstract

One of the authors who examined the hadith discussions about the third century of hijri and before is Ibn Qutayba, who died in 276/889. Ibn Qutayba examined the discussion topics of the period regarding the hadith in her work titled Ta’vîlü Mukhtelifi al-Hadith. This work was written after the systematic pressure applied by Mu'tezile, who gained a political power in a certain period of the Abbasids, against Ahl al-Hadith. The most fundamental issue emphasized in the work can be summarized as "responding to the criticism of Ahl al-Hadith". The author stated that the arguments put forward by some individuals and groups based on the contradiction between hadiths were not correct and argued that these narrations could be reconciled. In this context, the methods of evaluating the hadith of Ahl al-Ray, Rafizi, Mürcii and Ahl al-Kalam were criticized.Hicri üçüncü asır ve öncesine dair hadis tartışmalarını inceleyen müelliflerden birisi, 276/889 yılında vefat etmiş olan İbn Kuteybe’dir. İbn Kuteybe, Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs isimli eserinde, dönemin hadise yönelik tartışmalarını ele almıştır. Bu eser, Abbasîlerin belli bir döneminde siyasi bir güç kazanan Mu’tezile’nin iktidar erkini de kullanarak Ehli Hadis’e yönelik uyguladığı sistematik baskılardan sonra kaleme alınmıştır. Eserde üzerinde durulan ve savunulan tez, “Ehli Hadis’e yönelik eleştirilere cevap vermek” şeklinde özetlenebilir. Müellif kelamcılar, Ehli Rey ve Mu’tezile gibi bazı kesimlerin hadisler arasındaki teârüzden hareketle ileri sürdükleri argümanlarının doğru olmadığını belirtmiş ve bu rivayetlerin uzlaştırılabileceğini savunmuştur. Bu çerçevede Ehli Rey, Mu’tezile, Râfızîler, Mürciîler ve Ehli Kelam’ın muhtelif gibi görünen rivayetleri değerlendirme yöntemleri tenkit edilmiştir.