Hicrî-Milâdî Yüzyılların Karşılaştırmalı Dairevi Cetvelleri ve Türk İslam Edebiyatı Eğitiminde Kullanımı

Abstract

Temel amacı tarihsel zaman kavramının anlaşılmasına katkı sunmak olan bu makale genelde İslam tarihi özelde Türk İslam edebiyatının tarihsel boyutuna kronolojik zemin kazandırmak için tarafımızca dairevi formda tasarlanan Hicrî-Milâdî Yüzyılların Karşılaştırmalı Dairevi Cetvelleri’ni tanıtmaktadır. Zamanın dünya çapında yaygınlık bulmuş saat ve takvimlerle ölçülen standard yönüne karşın farklı kültür ve medeniyetlerin zaman anlayışlarını yansıtan izafi yönü de vardır. Sistematik olarak ölçülen zamana kronolojik zaman, olayların önemine göre değer alan zamana ise tarihsel zaman denilmektedir. Tarihsel zaman, kronolojiye dayanan yönüyle nesnel, değer ve kimlik yansıtan yönüyle öznel bir zaman anlayışı olarak görünür. Tarihsel zamanın kronolojik yönü pratik hayata bakarken kronolojik zamandan ayrı olarak yansıttığı öznellik ise kimlikle ilişkili olup teoriktir. Öte yandan soyutluğu nedeniyle zaman metaforsuz anlatılamayan bir kavramdır. Bu yüzden tarihsel zamanın dayandığı kronolojik zamanın temsilinde öteden beri çizgi metaforundan yararlanılmıştır. Zamanın temsilinde kullanılması adeta kaçınılmaz olan bu metafor kronolojik zamanın dilimlere ayrılmasında işe yaradığı gibi tarihsel zamanın dönemlere ayrılmasında da kullanılmaktadır. Batı medeniyetinde ortaya çıkmış ve tüm dünyaya yayılmış düz çizgi halindeki zaman algısı kendini zamanın temsillerinde de göstermiştir. Bu bağlamda İslam medeniyetine mensup kültürler için kronolojiyi gözeterek kendi tarihsel zaman anlayışlarını yansıtan dönemlendirme denemelerine ihtiyaç vardır. Bu çalışma söz konusu denemelere altyapı sunacak özgün zaman temsillerine ihtiyaç olduğu düşüncesiyle yapılmıştır.