Ebû İshâk el-İsferâyînî’nin Usûl Düşüncesi -Haber, İcmâ, İctihad ve Taklid Örneği-

Abstract

Ebû İshâk el-İsferâyînî (ö. 418/1027), Horasan Şâfiîliğinin önemli sima-larından olup ashâb-ı vücûhtan bir fakihtir. Irak’ta kelâm, fıkıh, fıkıh usûlü, hadis alanlarında önemli isimlerden eğitim almıştır. Nîsâbûr’a döndükten sonra kendisi adına yaptırılan medresede dersler vermiştir. Sonraki süreçte Şâfiîliğin seyrine etki eden Abdulkâhir el-Bağdâdî (ö. 429/1037-38), Ebü’t-Tayyib et-Taberî (ö. 450/1058), Ebü’l-Kâsım el-İskâf el-İsferâyînî (ö. 452/1060), Ebu’r-Rebî‘ Îlâkî (ö. 465/1073), Ebü’l-Kâsım el-Kuşeyrî (ö. 465/1072) gibi öğrenciler yetiştirmiştir. Önemli bir hadisçi ve Eş‘arî kelâmcı-sı olarak eserler telif etmiştir. Çoğunluğu günümüze ulaşmasa da bu eserler-den yapılan alıntılar sayesinde onun görüşlerini öğrenmekteyiz. Mu‘tezile’den etkilendiğine yönelik eleştirilmesine neden olan ve fıkıh usûlüne yansıyan görüşleri bulunmaktadır. Mütekellim bir usûlcü olmasına rağmen usûlde fukahâ yöntemini benimsemiş olması, onun görüşlerinin önemini daha da arttırmaktadır. Araştırmanın amacı; haber, icmâ, ictihad ve taklid konuları özelinde Ebû İshâk el-İsferâyînî’nin usûl düşüncesini orta-ya koymak ve Şâfiî mezhebi usûlüne yansımalarını tespit etmektir. Ülkemiz-de Ebû İshâk el-İsferâyînî’nin fıkıh usûlü düşüncesine dair müstakil bir ça-lışmanın bulunmaması dolayısıyla araştırmamızın onun hukukçuluğuna yönelik yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağı kanaatindeyiz.