NEOLİTİK DÖNEM ÖLÜM RİTÜELLERİNDE MASKE

Abstract

En eski devirlerden günümüze kadar insanın yaşam serüveninde, ekonomik, sosyal ve siyasi uygulamaların yanı sıra inançla alakalı yaklaşımlar da görülebilmektedir. Bu uygulamalar arasında ölüm ritüelleri oldukça önemlidir. Ölen yakınları için seçilmiş kişilerin önderliğinde, belirli bir düzende organize edilen ölüm ritüelleri içerisinde kullanılan ritüel nesnelerinden biri de maskelerdir. Bu çalışma kapsamında maskenin süreç içerisinde farklı zaman ve coğrafyalardaki kullanımının Neolitik ile ilişkilendirilmesi işlenecektir. Neolitik dönemde çok sık kullanılan bu maskelerin Paleolitik dönemdeki öncül örnekleri, günümüz yerli kabilelerdeki maskelerin özellikleri, Şamanizm’de kullanımı, Anadolu ve Yakındoğu Neolitiğindeki önemli görülen maske örnekleri verilerek sembolik anlamda maskenin ve kullanımının önemi anlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca taş ve kilden yapılmış maskelerin yanı sıra kaya ve mağara resimlerinde, çömlek parçalarına işlenen maskeli insan/şaman motifleri de değerlendirilerek ritüellerdeki kullanımı hakkında bazı öngörüler sunulmuştur. Ölüm, ölüm sonrası hayat ve cenaze ritüellerinin vazgeçilmez bir parçası olan bu maskelerin, ritüellerin etkililiğini artırma ve kalıcılığını sağlama gibi bir fonksiyonu olduğu düşünülmektedir. Bu şekilde hem ölen kişinin ruhunun ulaşacağı yere daha rahat ulaşması hedeflenmiş hem de cenaze ritüeline katılan bireylerin manevi yoğunluğa ulaşmasına katkı sağlanmış olabilir.

From the earliest eras to the present day, economic, social and political practices as well as faith related approaches can be seen in the life journey of man. Among these practices, death rituals are quite important. Masks are one of the ritual objects that are used in the death rituals organized a certain order under the leadership of a selected individual. In this study, the use of the mask in different times and geographies in the process will be related to the Neolithic. Examples of these masks, which were used very frequently in the Neolithic period, the features of masks in today's indigenous tribes, the use of masks in Shamanism, the importance of the mask and its use in symbolic terms were tried to be explained by giving examples of masks seen as important in Anatolia and Near East Neolithic. In addition to masks made of stone and clay, some predictions about its use in rituals were presented by evaluating masked human/shaman motifs embroidered on pottery fragments in rock and cave paintings. These masks, which are an indispensable part of death, posthumous life and funeral rituals, are thought to have a function of increasing the effectiveness of rituals and ensuring their permanence. In this way, it is aimed to reach the place where the soul of the deceased will reach more comfortably, and it can contribute to the spiritual intensity of the individuals participating in the funeral ritual.