Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Ahlak Okuryazarlığına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi

Abstract

Ahlak okuryazarlığı, bireyin ahlaki değerler hakkında edindiği bilgiyi kullanarak kavrama, anlamlandırma, seçimlerini ahlaki açıdan açıklama, ahlaki değerleri değerlendirme ve ahlaki değerlere uygun doğru kararlar alabilme becerisi olarak tanımlanabilir. Bireyin günlük hayatta karşılaşacağı ahlaki durumları fark etmesi, ahlaki durumların altında yatan değerleri belirleyebilmesi, bu ahlaki durumların olası sonuçlarını düşünebilmesi ve ahlaki sorunlar karşısında doğru kararlar alabilmesi için ahlak okuryazarlığı becerisine sahip olması oldukça önemlidir. Ahlak okuryazarlığının okul dışı ortamlarda geliştirilmesi ve pekiştirilmesi istenilmekle birlikte bu becerinin eğitimin kritik bir bileşeni haline getirilmesi gereklidir. Bu bağlamda ahlak okuryazarlığı, eğitim vasıtasıyla ahlaki konularda bilgi sahibi öğretmenlerin yardımı ile geliştirilebilecek bir beceridir. Din, eğitim ve ahlak ilişkisi dikkate alındığında en önemli sorumluluğun Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenlerinde olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla DKAB öğretmenlerinin söz konusu beceri hakkında fikirlerini ortaya koymak elzemdir. Bu çalışmada, DKAB öğretmenlerinin ahlak okuryazarlığına yönelik görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma öncesinde, Muş Alparslan Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan (18.04.2023 tarihli ve 90240 sayılı) etik komisyon onayı ve Muş İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden (17.05.2023 tarihli ve 93101 sayılı) araştırma uygulama izni alınmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesiyle belirlenmiş olup, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Muş ilinde görev yapan 11 DKAB öğretmeninden oluşmaktadır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmış, araştırma verileri uzman görüşleri alınarak hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Veri toplama aracı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, DKAB öğretmenlerinin cinsiyet, yaş, çalışma yılı ve görev yaptığı kurum gibi demografik özelliklerini içeren sorular bulunmakta, ikinci bölümde ise çalışmanın amacı doğrultusunda hazırlanmış açık uçlu sorular yer almaktadır. Araştırmanın verileri, öğretmenlerle bireysel ve yüz yüze görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Toplanan bu veriler MAXQDA 2020 paket programına aktarılmış ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre öğretmenler; ahlak okuryazarlığı kavramının neliği, DKAB öğretmenlerinin ahlak okuryazarlığı konusunda hangi yeterliliklere sahip olması gerektiği ve ahlak okuryazarlığı becerisinin öğrenciye nasıl verilmesi gerektiği hakkında bilgi sahibi oldukları; öğretmenlerin öğrencilere ahlak okuryazarlık becerisi kazandırma konusunda genel olarak yetkin oldukları ve DKAB dersinin öğrencilerin ahlak okuryazarı olarak yetişmelerine katkı sağladığı tespit edilmiştir. Öte yandan öğretmenlerin görüşlerinden yola çıkarak öğrencilerin ahlak okuryazarlık durumunun genel olarak kötü olduğu sonucuna da ulaşılmıştır. Araştırmanın sonuçlarından hareketle Milli Eğitim Akademisi’nde öğretmen adaylarına ahlak okuryazarlığı becerisini konu edinen eğitimlerin verilmesi, başta DKAB dersi olmak üzere diğer derslerin öğretim programlarının amaçları arasına kavramsal olarak ahlak okuryazarlığı becerisinin ilave edilmesi, ailelere çocuklarına ahlak okuryazarlığı becerisinin nasıl kazandırılabileceği ve okulun ahlaki vizyonunun evde nasıl sürdürülebileceği ile ilgili seminerlerin düzenlenmesi gibi öneriler geliştirilmiştir.