Lebîb-i Amidî Divanı'nda sosyal hayat unsurları

Abstract

ÖZET Uzun bir zaman dilimi ve geniş bir coğrafyada varlığını sürdürmüş olan Osmanlı Devleti'nin geniş bir kültürün taşıyıcısı olduğu söylenebilir. Zamanın karşı konulmaz devinimi içerisinde Osmanlı Devleti'nde birçok değişim ve gelişim meydana gelmiştir. Şüphesiz bu değişim ve gelişim alanlarından biri de edebiyattır. Osmanlı edebiyatı toplumsal olaylardan ve insan yaşamından esinlenerek varlığını sürdürmüştür. Nitekim şairler kendi duygu ve düşüncelerini açıklayabilmek için sosyal hayatta kullanılan kavram ve terimlerden ziyadesiyle istifade etmişlerdir. Hem mecaz hem de gerçek anlamda şairlerin kullandıkları bu kavram ve terimler Osmanlı edebiyatına sanatsal bir değer kazandırmışlardır. Osmanlı edebî yazınına sanatsal bir değer kazandıran şairlerden biri de şüphesiz Lebîb-i Âmidî'dir. Sosyal hayat, edebiyatın ortaya çıkışında etkili olan unsurlardandır. Edebiyat ise sosyal hayatın anlatımını sağlayabilir. Osmanlı edebî metinleri de Osmanlı'nın sosyal hayat unsurlarını konu edinir. Lebîb Dîvânı buna örnek teşkil eden metinleden biridir. Bu nedenle, Lebîb-i Âmidî Dîvânı'nda Sosyal Hayat Unsurları başlıklı bu tezde 18. yüzyıl şairlerinden Diyarbakırlı Lebîb Efendi'nin elimizde bulunan en önemli eseri olan Dîvânı'nda geçen toplumsal olaylar ve sosyal hayat ile ilgili unsurlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu Dîvân'da kullanılan sosyal hayat unsurlarının gündelik hayattaki kullanımlarından yola çıkılarak Osmanlı edebiyatındaki yansımalarına dikkat çekilmiştir. Üzerinde incelemeler yapılan Lebîb Dîvânı'nda Diyarbakır kentinde yaşanan toplumsal olaylar ve dönemin Osmanlı Devleti hakkında bilgiler de yer almaktadır. Bu çalışmada Lebîb Efendi'nin yaşadığı dönemin sosyal hayatını Dîvân'ında nasıl yansıttığı ile ilgili incelemeler sonucunda elde edilen bilgiler tasnif edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Edebiyatı, 18. yüzyıl. Lebîb-i Âmidî, Lebîb Dîvânı, Sosyal Hayat Unsurları

ABSTRACT It can be said that the Ottoman Empire, which existed for a long time and in a wide geography, was the bearer of a wide culture. During the irresistible movement of time, many changes and developments occurred in the Ottoman Empire. Undoubtedly, one of these areas of change and development is literature. Ottoman literature continued its existence by being inspired by social events and human life. As a matter of fact, poets have greatly benefited from the concepts and terms used in social life to explain their own feelings and thoughts. These concepts and terms used by poets, both figuratively and literally, added artistic value to Ottoman literature. One of the poets who added artistic value to Ottoman literary literature is undoubtedly Lebîb-i Âmidî. Social life is one of the factors that are effective in the emergence of literature. Literature, on the other hand, can provide the expression of social life. Ottoman literary texts also deal with the elements of Ottoman social life. Lebîb Divan is one of the texts that exemplifies this. For this reason, in this thesis titled Social Life Elements in Lebîb-i Âmidî Dîvânı, we tried to identify the elements related to social events and social life in the Dîvân of Diyarbakırlı Lebîb Efendi, one of the 18th century poets, which is the most important work we have. Attention is drawn to the reflections of the social life elements used in the Divan in Ottoman literature, based on their use in daily life. Lebîb's Divan, which has been examined, also includes information about the social events that took place in the city of Diyarbakır and the Ottoman Empire of the period. In this study, the information obtained as a result of the examinations about how Lebîb Efendi reflected the social life of the period she lived in in her Dîvân was classified. Key Words: Ottoman Literature, 18th century, Lebîb-i Âmidî, Lebîb Dîvân, Elements of Social Life