Şii tefsir geleneğinde takiyye kavramı (Tabâtabâî'nin el-Mîzân fî Tefsîri'l-Kur'ân özelinde)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Şîa'nın kurmaya gayret ettiği nass-takiyye ilişkisini Tabâtabâî'nin el-Mîzân fî Tefsîri'l-Kur'ân isimli eseri özelinde tespit etmeye çalışmaktır. Giriş ve üç bölümden oluşan çalışmamızın girişinde tezin konusuna, gayesine, yöntem ve kaynaklarına yer verilmiştir. Birinci bölümde takiyye kavramının sözlük ve terim anlamına temas edilerek İslam'dan önceki dinlerde ve İslam'ın ilk yıllarındaki takiyye anlayışı ve bu konudaki örnekler ele alınmıştır. Aynı zamanda erken dönemden itibaren tatbik edilegelen takiyyenin ortaya çıkış sebebleri, çeşitleri, geçerlilik süresi ve meselenin ahlâkî, sosyolojik ve psikolojik neticeleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ayrıca genelde mezheplerin, özelde ise Şîa ve Ehl-i Sünnet'in söz konusu meseleye yaklaşımları değerlendirilmiştir. İkinci bölümünde Tabâtabâî'nin hayatı, hocaları, talebeleri ve ilmî çalışmaları ele alınmış, eserleri hakkında genel bir malumat verilmiştir. Bununla beraber eserleri arasında tezimize konu olan el-Mîzân fî Tefsîri'l-Kur'ân'da takip etmiş olduğu metoda ve bu eserin kaynaklarına yer verilmiştir. Çalışmamızın son bölümünde ise Şiî tefsir geleneği içerisinde, takiyye kavramına yüklenen anlamlara birer örnek teşkil etmesi bakımından Tabâtabâî'nin söz konusu ayetleri yorumlama biçimi ele alınmıştır.

The aim of this study is to determine the relationship between the nass-takiyye which Shia strives to establish in the context of Tabâtabâîi's al-Mîzân fi Tafsiri'l-Kur'ân. In the introductory part of our study which consists of an introduction and three chapters, the subject, aim, method and sources of the thesis are included. In the first chapter, the concept of taqiyah is referred to as the dictionary and term, and the concept of taqiyah in the pre-Islamic religions and in the early years of Islam and examples on this subject are discussed. At the same time, the reasons, types, validity period and the moral, sociological and psychological consequences of the taqiyya which have been applied since the early period have been tried to be put forward. In this section, the approaches of sects in general and Shia and Ahl-i Sunnah in particular are discussed. In the second part, Tabâtabâî's life, her teachers, her students and her scientific struggle are discussed and a general information is given about her works. However, among the works of al-Mizan fi Tefsiri-l Kur'ân which is the subject of our thesis, the method followed and the sources of this work are included. In the last part of our study Within the Shia tradition of tafsir, as an example of the meanings imposed on the concept of takiyye The way Tabâtabâî interprets these verses is discussed.