Metindilbilimsel Bir Analiz: Kalem Sûresi'nde Eşdizimler

Abstract

Dilbilimin bir dalı olan metindilbilim, metinleri bir bütün olarak ele almayı hedeflemekte ve metin olan ile metin olmayanı birbirinden ayıran çeşitli ölçütler ileri sürmektedir. Bu ölçütlerden biri olan bağlaşıklık, birtakım ögelerle sağlanmaktadır. Bunlar; gönderim, değiştirim, eksiltili yapı, bağlama edatları ve sözcüksel bağlaşıklıktır. Bunlardan sözcüksel bağlaşıklık, tekrar/yineleme ve eşdizimlerle sağlanmaktadır. Eşdizim ise, birbirleriyle sıkça kullanılan ve aralarında anlamsal bağ bulunan söz birliktelikleridir. Eşdizimsel yapılar bağlaşıklığı temin etmenin yanı sıra metinlerdeki birtakım durum ve olayları özlü olarak ifade etmeleri yönüyle de anahtar unsurlar olma özelliğine sahiptir. Eşdizimlerin en önemli işlevi, herhangi bir metindeki sözcükler arasında anlamsal yönden uyum ve irtibatı sağlamasıdır. Arap dünyasında Kur’ân-ı Kerim’in bazı sûreleri üzerinde bu türden yapılmış birkaç çalışma bulunmakla birlikte baştan sona bütün sûreleri bu yöntemle ele alan kapsamlı bir çalışma henüz yapılmamıştır. Ülkemizde ise, bazı Türkçe metinler ve klasik Arapça şiirler üzerinde bu yöntemden hareketle yapılmış bazı çalışmalar vardır. Bununla birlikte Türkiye’de Kur’ân sûreleri üzerinde yapılmış bu türden bir çalışma görebildiğimiz kadarıyla yoktur. Bu sebeple bu çalışmada ülkemizdeki dilbilim alanına bir katkı sağlamak ve farklı bir pencereden Kur’ân’a bütüncül bir bakış açısı kazandıran metindilbilimsel yöntemin Kur’ân’a uygulanabilirliğinin ortaya konulması hedeflenmiştir.

Textlinguistics, a branch of linguistics, aims to deal with texts as a whole and proposes various criteria that distinguish between text and non-text. Cohesion, one of these criteria, is provided by a number of elements. These; reference, substitution, elliptic structure, connecting prepositions, and lexical conjunction. Of these, lexical cohesion is provided by repetition/ reiteration and collocations. Collocations, on the other hand, are word combinations that are frequently used with each other and have a semantic link between them. In addition to providing cohesion, collocational structures have the feature of being key elements in terms of expressing certain situations and events in the texts concisely. The most important function of collocations is to provide semantic harmony and connection between words in any text. There are some studies based on the textlinguistics method both in the Arab world and in our country. Although there are a few studies of this type on some suras of the Qur'an in the Arab world, a comprehensive study has not yet been carried out that deals with all the surahs from beginning to end with this method. In our country, there are some studies on some Turkish texts and classical Arabic poems based on this method. However, as far as we can see, there is no such study conducted on the Qur'anic surahs/verses in Turkey. For this reason, in this study, it is aimed to contribute to the field of linguistics in our country and to reveal the applicability of the textlinguistic method, which gives a holistic perspective to the Qur'an from a different window, to the Qur'an.