Tarımsal Katma Değer Üzerinde Hollanda Hastalığı Etkileri: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan için Bulgular

Abstract

Bu çalışmada, seçilen Türk Cumhuriyetlerinde (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistanve Özbekistan) petrol rantı ve tarımsal katma değer ilişkisi ile Hollandahastalığının geçerliliği 1991-2013 yılları için incelenmiştir. Çalışmada ARDLsınır testinden faydalanılmış ve çalışma sonucunda Azerbaycan, Kazakistanve Kırgızistan için petrol rantı ile tarımsal katma değer arasında uzun dönemliilişkinin geçerli olduğu görülmüştür. Kısa dönemde, Azerbaycan içintarımsal katma değerin petrol rantından olumsuz etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır.Buna karşın, Kazakistan ve Kırgızistan için tarımsal katma değerinpetrol rantından pozitif yönde etkilendiği görülmüştür. Benzer şekilde, uzundönemde de petrol rantının tarımsal katma değer üzerindeki olumsuz etkisiyalnızca Azerbaycan için geçerlidir. Bu doğrultuda tarım sektörü bakımındanincelendiğinde, Hollanda hastalığının yalnızca Azerbaycan için geçerli olduğusonucuna ulaşılmaktadır. Kazakistan ve Kırgızistan için doğal kaynaklar aracılığıylaelde edilen zenginliğin etkin kullanıldığı, Özbekistan için ise doğalkaynak rantı ile tarım sektörü arasında herhangi bir ilişkinin geçerli olmadığısonucuna ulaşılmıştır.This studyinvestigatestheexistence of Dutchdisease with the role of oilrents onagriculturalvalueadded in selected Turkish Republics (Azerbaijan, Kazakhstan,Kyrgyzstan and Uzbekistan) fortheperiod from 1991 to 2013. Forthispurpose,weuse ARDL bound test approach and the resultsshowtha tthere is along-runrelation ship between oil rentsandagriculturalvalueadded in Azerbaijan,Kazakhstanand Kyrgyzstan. Intheshort-run, it is concludedthatagriculturalvalueaddedis negativelyaffectedbyoilrents in Azerbaijan. On the otherhand,weconcludedthatagriculturalvalueadded is positivelyaffectedbyoilrentsin Kazakhstan and Kyrgyzstan. Similarly, the negative effect of oil rents onagriculturalvalueaddedexistsonlyforAzerbaijan in thelong-run. The refore, theresultsconcluded that Dutchdisease is valid in Azerbaijan. Furthermore, theresultsshowthattheprosperitiesobtainedfromthenaturalresourcesareefficiencyusedin Kazakhstanand Kyrgyzstan, but theneutralityrelationshipexistsbetweenoilrentsandagriculturalvalueaddedin Uzbekistan.