İslam Modernizminin Bir ‘Problem’ Alanı Olarak Kadın Konusundaki Eleştirileri Cevaplama Yöntemi

Abstract

Kadın konusu çağdaş Müslüman toplumlarda farklı entelektüel çevrelerce kendi politik ve ideolojik angajmanları çerçevesinde tartışılmıştır. Ama hepsinin de ortak noktası, kadın konusunu dinle ilişkili olarak ele almış olmalarıdır. Muhafazakâr çevreler kadınla ve toplumsal cinsiyetle ilgili geleneksel yaklaşım biçimlerini İslam’a sadakatin bir göstergesi olarak korumak istemişlerdir. Batıcı çevreler ise kadını modernleşme projeleri doğrultusunda toplumu laikleştirmenin bir parçası olarak ele almışlardır. İslam modernizminin öncüleri ise oryantalistlerin İslam’ın kadına değer vermediği yönündeki iddialarına cevap vermişlerdir. Genelde kadının İslam’daki konumunu İslam öncesi ve Batı toplumlarıyla karşılaştırarak ayrıca din-gelenek ayrımıyla ortaya koymaya çalışmışlardır. Daha sonraki dönemde çağdaş modernist Müslümanlar, din ve gelenek ayrımıyla birlikte metinyorum ayrımı da yapmışlardır. Böylece Müslüman toplumlardaki kadın aleyhtarı düşünce ve tutumların kaynağının dinî metinleri yorumlayan ataerkil kültürün parçası olan ulemanın olduğunu savunmuşlardır. Buna rağmen dinî metinlerin kısıtlayıcılığının hâlâ aşılamaması durumunda tarihsellik ve hermenötik gibi enstrümanlara başvurmuşlardır. Böylece Marksist ve feminist teorilerden beslenen araştırmacıların, kadının İslami dairede kalarak hak kazanımının ve özgürleşmesinin mümkün olmadığı yönündeki yargılarını çürütmeye çalışmışlardır. Modernist Müslüman düşünürlerin, kadınla ilgili reformların dinsel açıdan meşrulaştırılmasını sağlayacak referans çerçevesini sundukları söylenebilir. Bu çalışma, günümüzde genellikle birbirlerine karşıt bir şekilde yürütülen kadın ve aile tartışmalarına farklı bir perspektiften bakmaya katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada, her birisi İslam modernizminin farklı tarihsel kesitinde yer alan, başta Muhammed Abduh, Fazlur Rahman ve Amine Vedud olmak üzere, modernist düşünürlerin Müslüman toplumlarda kadınının durumuna yönelik eleştirileri cevaplama yöntemleri derlenmeye çalışılmıştır.