Kur’ân-ı Kerîm’de Kırâat ve İ‘râb Farklılığına Dair Bir İnceleme

Abstract

Kur’ân-ı Kerîm, Arap diliyle ilgili kuralların tatbik ve tezahür sahalarından bir tanesidir. Kur’ân-ı Kerîm inmeden önce Arap toplumu selikalarına göre bir dile sahip olduklarından dillerine mi’yar kabul edecekleri bir kaynak veya kural oluşturma ihtiyaçları yoktu. Kur’ân-ı Kerîm indikten sonra farklı milletler İslam dinini benimsemiş ve dinin kaynaklarını öğrenme ve öğretme ihtiyacı hasıl olmuştur. İslam dinini benimseyen yeni topluluklar, Kur’ân-ı Kerîm okurken birtakım hatalar yapmaya başlamışlardır. Asli kaynakların başında gelen Kur’ân-ı Kerîm’in yanlış okunması durumu yaygınlaşınca bir grup âlim, Kur’ân-ı Kerîm ve ilimlerinin Arap diliyle olan sıkı bağından ötürü bu konuda kaynak sayılan müstakil eserler kaleme almış ve bu sayede hem dili koruma görevini ifa etmiş hem de İslâm’a hizmet yolunda önemli bir çaba ortaya koymuşlardır. Bu çabaların bir sonucu olarak Arap diliyle ilgili ilimler ortaya çıkmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’in farklı okuyuş biçimlerini inceleyen kırâat ilmi ve âyetlerin okuma şekillerini irdelerken cümlenin gramatik yapısını ele alan i‘râb ilmi de bu gayretler sonucunda ortaya çıkan ilimlerdendir. Kur’ân-ı Kerîm’deki âyetlerin farklı okunmasını konu alan kırâat ilmi, âyetlerin farklı şekillerdeki kırâati için belirli kurallar ortaya koymuştur. Cümledeki gramatik farklılığı ele alan i‘râb ilmi de başta Arap dilinin sahip olduğu özellikler ve diğer birtakım faktörlerden dolayı meydana gelen cümle yapısındaki değişikliği ele almakta ve bunun imkânını konu edinmektedir. Kırâatlerin çokluğu aynı zamanda Yüce Allah’nın rahmetinin bir tezahürüdür. Kırâatler çeşitli olmasına rağmen hangi kırâatin kabul edilip hangisinin reddedileceği meselesi de yine bir ölçüye bağlanmış ve tercih işleminin rastgele yapılan bir işlem olmadığı delilleriyle ortaya konulmuştur. Bu çalışmada öncelikle kırâat kavramının tanımı verilmiş ve herhangi bir kırâatin kabul edilmesinin şartları ve kırâat çeşitleri gibi konular ele alınmıştır. Ardından Arap dilinin bir özelliği olarak i‘râb çeşitliliği konusu ele alınarak Kur’ân-ı Kerîm’de var olan i‘râb farklılıklarının sebepleri üzerinde durulmaya çalışılmıştır.