Molla Abdurrahman Veledi'nin hayatı, sanatı ve Mevlida Fahr-ı alem Muhammed (Sa) eserinin incelenmesi ve diğer kürtçe mevlidler arasındaki yerinin incelenmesi

Abstract

Kevneşopîya nivîsandina mewlûdan çawan ku di nav ‘Ereb û Tirkan de bi cîh bûye di nava çand û edebiyata Kurdan de jî gelek gîrîng bûye. Hêzkirina pêyxember bi cur be curê edebîyatande hatiye neqişkirin. Lakîn ya ku di nava gel de hatiye qebulkirin bêguman mewlûd e. Di edebîyata Kurdî de kevneşopiya nivîsandina mewlûdan pir qedîmî ye. Gelek kes mewlîd nivîsandine û yek ji wan jî nivîskar Molla Ebdurrehman e ku wî mewlûda ya bi navê “Mewlûda Faxrê ‘Alemê Muhammed (sav)” nivîsandiye. Di vê xebatê de armanca me ev e ku di edebîyata Kurdî de cîhê vê mewlûdê çiye bê nasîn. Di beşa ewil de derheqê mewlûdan de, cîhê wê ya di ola Islamê de û di nav Kurdan de hatiye tesbît kirin û bi çarçoveya giştî agahî hatîne berpêşkirin. Piştre jî me derbarê mewludên ku heta îro hatîne nivîsandin di edebiyata Kurdî de agahî daye û derheqê jîyan û perwedehî û berhemên Molla Abdurrahman melûmat pêşkêş kirine. Paşê jî em li ser lêkolîn û şîroveya metna mewlûdê sekînîne.

Mevlit geleneği Arap ve Türk toplumlarında olduğu gibi Kürt kültür ve edebiyatında da oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Peygamber (sav) sevgisi farklı edebi türlere konu olsa da halk arasında en yaygın olan tür şüphesiz mevlitlerdir. İslâmi Kürt edebiyatında mevlit yazma geleneği çok eskilere dayanmaktadır ve günümüze kadar farklı kişiler tarafından çok sayıda Kürtçe mevlit yazılmıştır. Bunlardan biri de hem demimiz olan Molla Abdurrahman’ın yazdığı Mewlûda Fahr-ı ‘Alemê Muhammed (sav)’dir. “Mewluda Fahr-ı ‘Alemê Muhammed (sav)” (Metin- İnceleme) adlı bu çalışmanın amacı, Kürt edebiyatında önemli bir yere sahip olan mevlit türünün bir örneği niteliğindeki bu eseri bilim dünyasına kazandırmaktır. İlk olarak mevlit türüne genel olarak değinilmiş, İslam medeniyetinde ve Kürtlerde mevlit geleneği hakkında bilgi verilmiştir ayrıca Kürt edebiyatında daha önce yazılmış bu türdeki eserler ve yazarları hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında üzerinde çalıştığımız mevlit şairi Molla Abdurrahman’ın hayatı, eğitimi ve yazdığı eserlerden söz edilerek mevlidin muhteva özelliklerinden bahsedilmiş ve metin merkezli inceleme yöntemiyle asıl metne geçilmiştir.