Lêkolînek Lı Ser Ferhengên Kurdî (1655 -1990)

Abstract

Many Kurdish and foreign reserchears, writers, proets and philosophers have worked on Kurdish dictionaries. This study aims to introduce the Kurdish dictionaries that were studied between 1655 and 1990 and provide information about them.This study shows that there has been research on Kurdish dictionaries in every region. The studies in Soviet Russia were carried in the Cyrillic alphabet, whereas the ones in the southern region were mostly done in the Arabic alphabet according to Sorani diaect. On the other hand, the dictionary researches in Anatolian region were done in the Latin alphabet in Kurmanji dialect. Furthermore, there are studies on Zazaki and Badinani dialects, too. Studies on Kurdish dictionaries started when Evliya Celebi made a list of Kurdish words that he collected while travelling Kurdistan region in the 17th century. Evliya Celebi put these studies in the 4th and 5th volumes of his travel book. This study provides extensive information about the dictionaries which were written between 1655 and 1990. Key words: Kurd, Dictionary, Word, Language, Grammar, Philology

Birçok Kürt ve yabancı araştırmacı, yazar, şair, filozof Kürtçe sözlükler üzerinde çalışma yapmıştır. Bu çalışmanın amacı 1655- 1990 yılları arasında kaleme alınmış olan Kürtçe sözlükler hakkında bilgi vermek ve söz konusu sözlükleri tanıtmaktır. Araştırmamız neticesinde bütün bölgelerde Kürtçe sözlük üzerinde çalışmalar yapıldığı görülmüştür. Sovyet Rusya bölgesinde yapılan çalışmalar çoğunlukla Kiril alfabesi ile güney bölgesindeki çalışmalar çoğunlukla Arap alfabesi ve Sorani lehçesine göre, Anadoluda ki çalışmalar genelikle Latin alfabesi ve Kurmancî lehçesine göre yazılmıştır. Bunun yanında Zazaca ve Behdini lehçeleri üzerinde çalışmalar da yapılmıştır. Kürtçe sözlük çalışmaları ilk olarak 17. yüzyılda Evliya Çelebi’nin Kürdistan bölgesine yaptığı seyahat esnasında derlemiş olduğu Kürtçe kelimelerle başlamıştır. Evliya Çelebi, seyahatnamesinin 4. ve 5. cildinde bu çalışmaya yer vermiştir. Bu araştırmamızda söz konusu dönemde yazılmış sözlükler hakkındaki geniş bilgiler verilmiştir. Anahtar Sözcükler: Kürt, Sözlük, Kelime, Dil, Gramatik, Filoloji