İbn Receb el-Hanbelî'nin hadisçiliği (Ravâiu't-tefsîr örneği)

Abstract

İbn Receb'in Ravâiu't-tefsîr adlı eseri özelinde hazırladığımız bu tez bir giriş, üç bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın amacı, önemi, konusu ve çalışma yapılırken takip edilecek yöntemler hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, İbn Receb'in yaşadığı Memlûk Devleti genel hatlarıyla tanıtıldıktan sonra yaşadığı dönemin ilmî ortamı ele alınmıştır. Bunun yanında İslâmî eğitimin verildiği merkezler ile buralarda yetişen âlimlerin fikir, düşünce ve eserleriyle tefsir, hadis ve fıkıh gibi dinî ilimlere yaptıkları katkılar incelenmiştir. Daha sonra İbn Receb'in nesebi, doğumu ve ailesinden bahsedilerek ilmî kişiliğinin oluşmasında emeği geçen hocaları ve onun tarafından yetiştirilen talebeler hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Aynı bölümde müellifin geniş ilmî müktesebatını yansıtan eserler üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde tefsirinin ismi, telif şekli, özellikleri ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Hadis râvîlerinin adâlet ve zabt yönünden durumları araştırılarak, hadisleri rivâyet etme ehliyetine sahip olup olmadıkları incelenmiştir. Böylelikle müellifin, isnad ve metin sistemine dair bakış açısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise hadis metinleri arasında oluşan ihtilafı gidermede, müellifin takip ettiği metodun detayları zikredilmiştir. Bazı örnek hadisler üzerinden yapmış olduğu değerlendirmeler tespit edilerek onun, hadis metinlerini yorumlama yönteminin açığa çıkarılması hedeflenmiştir. Son olarak İbn Receb'in selefî, itikâdî, fıkhî ve tasavvufî düşüncelerinin tespiti önemsenmiş ve tefsirdeki yansımaları araştırılmıştır.The thesis examines the hadith methodology of Ibn Rajab al-Hanbali with a particular focus on his work named Ravâiu't-Tafsîr. It consists of an introduction, three main chapters, and a conclusion. The introductory section provides information on the purpose, importance, subject, and methodology of this study. The first chapter gives a brief outline of the Mamluk State and discusses the scholarly atmosphere of the period in which Ibn Rajab lived. The Islamic education centers, the ideas, and works of the scholars who grew up in these centers, and their contributions to Islamic sciences such as tafsir, hadith, and fiqh are investigated. The ancestry, birth, and family of Ibn Rajab are described and brief information is given about the teachers who contributed to the formation of his scientific personality and the students raised by him. This chapter also introduces the works reflecting the author's broad scientific knowledge. The second chapter of the study starts with specific information on the name of the tafsîr under consideration, its copyright, features, and sources. The status of hadith narrators is studied in terms of "adâlah" (righteousness) and zabt (memory power), and the trustworthiness and weaknesses of the narrators in the hadith scholars view are highlighted in order to uncover Ibn Rajab's view on the isnad and text system (reference, resource, and status). In the third chapter of this thesis, the details of the method followed by Ibn Rajab in resolving the conflict between the narration texts are pointed out. The hadith methodology of Ibn Rajab is tried to be ascertained by examining the way he evaluates some hadiths. Finally, Ibn Rajab's salafi, creed, jurisprudence, and mystical thoughts are given, and their reflections in his Ravâiu't-Tafsîr are emphasized.