Avesta’da Sağlık Konusu Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Sağlık, insanlığın ortaya çıkışından itibaren insanları meşgul eden konuların başında gelmiştir. Tıp biliminin insani bir tecrübe mi yoksa tanrısal bir vergi mi olduğu tartışılmıştır. Toplumsal hayata mitolojinin egemen olduğu dönemde, insan, sağlığı daha çok dini bir konu olarak kabul etmiş, hastalığı kötü güçlerin etkisiyle ortaya çıkan bir durum olarak değerlendirmiştir. Bundan dolayı sağlıkla ilgili konular mitolojik ve dini metinlerde önemli bir yer tutmuştur. Bu metinlerden biri de Zerdüştîlerin kutsal kitabı Avesta’dır. Avesta, insanın bedensel ve ruhsal sağlığına büyük önem vermiştir. Sağlık konusunu, Ahûramazda ile Ehrimen arasındaki teolojik düalizm çerçevesinde değerlendirilmiştir. Buna göre Ahûramazda iyinin yaratıcısı olduğundan onun insan için hastalık gibi olumsuz bir durumu yaratması söz konusu değildir. Asıl olan insanın ve Ahûramazda tarafından yaratılan diğer tüm iyi varlıkların sağlıklı ve uzun bir hayat yaşamalarıdır. Ahûramazda’nın rakibi olan Ehrimen ise tüm kötülüklerin yaratıcısı konumundadır ve bu amaçla Ahûramazda’nın canlılarına zarar vermesi için 99999 hastalık yaratmıştır. Bunun için Avesta’da tüm hastalıkların sebebi Ehrimen kabul edilmiş, hastalıklara yakalanma nedenleri üzerinde durulmamıştır. Bu noktada insana düşen Ahûramazda’ya ait olan bedenini ve ruhunu hastalıklara karşı koruması, hastalık ortaya çıktığında bunları uygun şekilde tedavi etmesidir. Avesta’da günümüzde de yaygın olan bazı hastalıkların isimleri ön plana çıkmıştır. Bu hastalıklar bedensel ağrılar, yüksek ateş, yüksek ateşten kaynaklı titreme, baş ağrısı, bayılma, cüzzam, yılan sokması, pandemi, kötü koku, bedensel çürüme, enfeksiyon, uyuz, sıtma, halsizlik, kemik erimesi, göğüs öne çıkıklığı, kamburluk, diş çürümesi ve erken yaşta saç beyazlamasıdır. Kadınların düşük yapması ve regl hali de hastalık olarak kabul edilmiştir. Bunların yanında kendisinden bahsedilen fakat ne olduğu kesin olarak bilinmeyen bazı hastalıklar da Avesta’da geçmektedir. Bunlar ejene, ejehve dûrveke, herite, seçî, kesviş, era, geze, apageze, neize, gere ve kebesttir. Avesta’da hastalıklara karşı biri dini metinleri okuyarak, ikincisi bitkisel tedavi, üçüncüsü de cerrahi müdahale şeklinde üç tedavi yönteminden bahsedilmiştir. Bu üç yöntemden dini metinleri okuyarak tedavi yöntemini tercih ve tavsiye edilendir. Bunun sebebi dini bir bakış açısıyla hastalığın kötü güçlerden gelen etkiler sonucu ortaya çıkan durumlar şeklinde değerlendirilmesidir. Bunun tedavisi de dini metinlerin okunmasıyla olacağına inanılmıştır. Cerrahi müdahalede tedavi, hekim kabul edilen kişi tarafından uygulanacaktır. Hekim olmak isteyen kişi de ilk olarak Dîvperest olarak bilinen kötü güçlere tapan üç kişiyi tedavi etmeyi denemelidir. Bunlar iyileşirse bu kişi hekim olarak bir Zerdüştîyi de tedavi edebilir. Sonuç olarak Avesta’nın sağlıkla ilgili metinlerin oluşturulduğu dönemde insanların günümüzde bilinen ve bilinmeyen bazı hastalıklardan oldukça muzdarip olduğu anlaşılmaktadır. İnsanlar bu hastalıkları için çareler aramış ve bazı tedavi yöntemleri bulmuşlardır. Çalışmada, Avesta’da sağlıkla ilgili verilen bilgilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu yapılırken nitel araştırma desenlerinden alan yazın incelemesi metoduna başvurulmuştur. Kullanılan temalar ve kategoriler araştırmacı tarafından belirlenmiş, ilgili veriler bu çerçevede analiz edilmiştir. Çalışmada temel kaynak Avesta’dır. Bunun yanında Ardâvîrâfnâme, Bundehîşn ve Şâhnâme gibi Zerdüştî inancı ve kadim İran medeniyeti hakkında bilgi veren eski eserlere de müracaat edilmiştir. Güncel Zerdüştî yazılı materyalden ve internet kaynaklarından da istifade edilmiştir.