II. Meşrutiyetin Ön Denemesi: İran Meşrutiyet Hareketi ve Sebepleri (1906)

Abstract

İran’daki Türk boylarından olan Kaçarların iktidarda olduğu dönemde ilan edilen meşrutiyetin sebepleri ve ilan şekline bakıldığında II. Meşrutiyet ile benzerlik arzettiği görülecektir. Bu sebeple, İran Meşrutiyetini bir ön deneme olarak görmek mümkündür. Osmanlı Devleti’ndeki II. Meşrutiyeti daha iyi tahlil etmek için iki yıl önce Kaçar idaresi tarafından ilan edilen Meşrutiyeti ve İngiltere’nin bu harekete doğrudan müdahalesini ortaya koymak gerekir. İktidardaki Kaçar idaresinin siyasi olarak yıpratılması, ekonomik nüfuzun tesisi ve iç karışıklığın oluşturulmasından sonra bazı gizli teşkilat ve şahıslar ön saflara sürülerek amaca ulaşılmıştır. Bu dönemde İran’da Türklerin iktidarda olması, II. Abdulhamid’in muhtemel Türk-İslAm birliği düşüncesinin başlamadan sona erdirilmesini hatırlatmaktadır. Çünkü her iki ülkede ilan edilen meşrutiyetler ne fakirleşmiş halka refah, ne de aydın ve ulemanın istediği adaleti getirmiştir. Kurtarıcı olarak beklenilen demokratik rejim yerine kendi içerisinde birliği sağlamayan siyasî idareler tesis edilmiştir.

It is possible to argue that the reasons leading to the Iranian Constitutional Movement during the Kacar dynasty and the eventual declaration of the Constitutional Monarchy bear a resemblance to the Second Constitutional Monarchy in the Ottoman State. That is why the Iranian Constitutional Movement can be regarded as an initial experiment preceding the Second Constitutional Era. In order to gain a better understanding of the Second Constitutional Era, it is necessary to look into the Constitutional Monarchy declared in Iran two years before and to assess England's direct intervention in this movement. After undermining the state administration, establishing economical ascendancy and generating political upheaval, the English reached their goals by driving certain secret services and figures to the front line. During these times a Turkish dynasty was governing Iran, and a potential Turkish-Islamic association planned by Abdulhamid II had to end before it even started. The Constitutional Monarchies declared in both countries brought neither welfare to the poor nor justice to the intellectuals. Instead of establishing a democratic regime they introduced political administrations that could not maintain unity within.