BÂBÎLERIN IRAK’TAKI FAALIYETLERI VE OSMANLI- IRAN ILISKILERINE ETKISI (1844-1922)

Abstract

After the time it came under the rule of the Ottoman Empire, the region of Irak, has been an important center of political, social, military and religious events that have affected the Ottoman-Iranian relations. At that time, there was a significant Shiite population in Iraq and important pilgrimage sites considered sacred for Shiites were there, on the other hand it was a buffer zone between the Ottoman Empire and Iran, for these reasons Iraq had alwas a strategic importance. Babism, born in the Shia culture during the Qajar Dynasty in 1844, in a short time reached a power that could threaten the political, social and traditional order in Iran. From the very beginning, the Bâbî movement affected the Ottoman-Iranian relations by spreading in Baghdad, Najaf and Karbala, which were under the rule of the Ottoman Empire, along with the Iranian lands. Mirza Ali Muhammed Shirazi, the founder of the Bâbî movement, sent his followers to Iraq in order to spread his ideas among the Shiites in the region. After the execution of Mirza Ali Muhammad Shirazi in Iran in 1850, the Babis attempted to assassinate Nasir al-Din Shah in 1852. As a consequence, the Qajar Government, taking very harsh measures against the Babis and taking action to eliminate them completely, caused the Babis to take shelter in places such as Najaf, Karbala and Baghdad. Mirza Hüseyin Ali and Mirza Yahya, two prominent figures of the movement went to Baghdad in 1853 and took refuge in the Ottoman Empire to avoid execution. After some time, The Babis regrouped in Baghdad under the leadership of Mirza Hussein Ali, and in time, their belief evolved into Bahaiism with the claim of a new religion. The group gained strenght and affected the Ottoman-Iranian relations, thus the prominent figures of the movement were exiled to Edirne in 1863 and to Akka in 1868 by the Ottoman State. The following process of the movement went on in the lands which were under the rule of the Ottoman Empire. In this study, the activities of the Bâbî movement in Iraq and its effect on the Ottoman-Iranian relations are handled.Irak cografyasi, Osmanli Devleti’nin hâkimiyetine girmesinden itibaren Osmanli- Iran iliskilerini etkileyen siyasi, sosyal, askeri, dini olaylarin önemli bir merkezi olmustur. Irak, önemli ölçüde Siî nüfusunu barindirmasi, Siîler için kutsal kabul edilen önemli ziyaretgâhlarin barindirmasi ve Osmanli Devleti ile Iran arasinda tampon bir bölge olmasi hasebiyle stratejik bir önem arz etmistir. 1844 yilinda Kaçar Hanedanligi döneminde Sia kültürü içerisinde dogan Bâbîlik hareketi, kisa süre içerisinde Iran’da siyasal, toplumsal ve geleneksel düzeni tehdit edecek bir güce ulasmistir. Bâbîlik hareketi en basindan itibaren Iran topraklariyla birlikte Osmanli Devleti hâkimiyetindeki Bagdat, Necef, Kerbela’da da yayilarak Osmanli- Iran iliskilerini etkilemistir. Bâbî hareketinin kurucusu olan Mirza Ali Muhammed Sirazî, fikirlerini bölgedeki Siîler arasinda yaymak amaciyla havarilerini Irak’a göndermistir. Mirza Ali Muhammed Sirazî’nin Iran’da 1850 yilinda idam edilmesinin ardindan Bâbîler 1852 yilinda Nasireddin Sah’a karsi suikast girisiminde bulunmuslardir. Bu olayin sonucunda Kaçar Hükümeti, Bâbîlere yönelik çok sert tedbirler alarak onlari tamamen ortadan kaldirmak için harekete geçmesi Bâbîlerin Necef, Kerbela ve Bagdat gibi yerlere siginmasina neden olmustur. Mirza Hüseyin Ali, Mirza Yahya Nuri gibi hareketin ileri gelenleri de idamdan kurtulmak için 1853’te Bagdat’a giderek Osmanli Devleti’ne siginmistir. Bâbîler, Bagdat’ta Mirza Hüseyin Ali liderliginde yeniden toparlanmis ve bir süre sonra da yeni bir din iddiasiyla Bahailige evrilmistir. Söz konusu grubun burada giderek güçlenmesi ve Osmanli-Iran iliskilerini etkilemesi üzerine hareketin ileri gelenleri Osmanli Devleti tarafindan 1863 yilinda Edirne’ye 1868 yilinda da Akka’ya sürgün edilmislerdir. Hareketin bundan sonraki gelisim süreci Osmanli Devleti’nin hâkimiyetindeki topraklarda geçmistir. Bu çalismada Bâbîlik hareketinin Irak’taki faaliyetleri ve Osmanli-Iran iliskilerine olan etkisi degerlendirilmistir.