Toplum sözleşmesinin felsefi kaynaklarını aramak: Thomas Hobbes, John Locke ve Jean Jacques Rousseau mukayesesi

Abstract

Toplum sözleşmesi, siyasal iktidarı birey merkezli kurumsallaştıran ve devlet karşısında bireyin temel haklarını yasal bir zeminde açıklamaya çalışan bir öğreti olarak tanımlanmaktadır. Siyasi düşünceler tarihi açısından tartışma konusu olan toplum sözleşmesi, Modern Dönemle beraber Hobbes, Locke ve Rousseau ile birlikte kuramsal bir anlam kazanmıştır. Toplum sözleşmesi kuramı, günümüzde özellikle uzlaşmacı bir zeminde şekillendirilmeye çalışılan anayasal belgelerinin de ontolojisini oluşturması açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, insan doğası, doğa durumu ve doğal hukuk kavramlarının felsefi bir anlam kazandırdığı toplum sözleşmesi öğretileri, Hobbes, Locke ve Rousseau özelinde karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, siyasal düşünceler tarihinde Antik Yunan'da Sofistlerden başlanarak Platon ve Epikürcüler'de gözlemlenen sözleşme kuramı ele alınmıştır. Ortaçağ'da özellikle Rahip Manegold'un Kral'ın yetkilerini sınırlandırmak amacıyla sunmuş olduğu öğretisi ve Modern Dönem'in ilk sözleşmeci teorisyenleri olmaları açısından Althusius ve Grotius'un sözleşme kuramları, çalışmanın ikinci bölümünde yer verilmiştir. Hobbes'un ''güvenlik', Locke'un ''rıza''ve Rousseau'nun ''genel irade'' kavramları ile açıklamaya çalıştıkları sözleşme kuramları, çalışmanın üçüncü bölümünde karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır. Hobbes'un egemeni ''sınırsız'' yetkilerle donatılması, Locke'un halka vermiş olduğu ''direnme hakkı'' ve Rousseau'nun egemeni ''halkla'' özdeşleştirmesi görüşlerinden hareketle çalışmanın temel mantığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.