M. Emin bozarslan’ın “meselokên lawıran” adlı hayvan masalları serisinde yer alan hayvan motifleri üzerine bir inceleme

Abstract

Sözlü Kürt edebiyatı, Kürt diliyle yaşıttır. Kürt kültür yaşamıyla organik ilişkisi olan bu edebiyat; atasözü, deyim, mani, tekerleme, bilmece, destan, stran, klam, lawıj, ninni, dua, beddua masal gibi zengin türlerden oluşmaktadır. Bu türler içerisinde masallar, Sözlü Kürt edebiyatının çoğu özelliklerini barındırması bakımından ayrı bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada, M. Emin Bozarslan tarafından derlenip daha sonra edebi bir üslupla kaleme alınan “Meselokên Lawıran” adlı hayvan masalları serisinde yer alan hayvan motifleri incelenerek, incelenen motifler Kürt kültür ve inanç yaşamı dikkate alınarak işlenmiştir. Daha sonra ise açıklanmaya çalışılan motifin masallarda temsil ettiği anlamlar irdelendikten sonra üzerinde çalışılan “Meselokên Lawıran” adlı hayvan masalları serisinde motifin yer aldığı masal metinleri özetlenerek, o motifin öne çıkan özellikleri masaldan doğrudan alıntı yapılarak motifin daha iyi anlaşılması sağlanmıştır. Bu çalışma; giriş, üç bölüm ve sonuç kısımdan oluşmaktadır: Giriş bölümünde, Sözlü Kürt edebiyatı ile Sözlü Kürt edebiyatının özgün iki dalı olan “Dengbêjlik” ve “Çirokbêjlik” geleneğinin toplumsal ve edebi misyonu ele alındı. Ayrıca Doğu edebiyatında temsil ve teşbih konusu irdelenip, Kürt kültür yaşamında hayvanın yeri anlatılmıştır. Birinci Bölümde, M. Emin Bozarslan’ın hayatı, üslubu, eserleri anlatılarak; Bozarslan’ın, Kürt kültür yaşamına olan katkısı irdelenmiştir. İkinci Bölümde masal ana başlığı altında masalın özelikleri, türleri, formelleri, kökeni ile dünyaca ünlü masal kitapları anlatılmıştır. X Üçüncü Bölümde ise “motif” kavramı açıklandıktan sonra “Meselokên Lawıran” adlı hayvan masalları serisinde bulunan “Pepûk, Mir Zoro, Gûrê Bılırvan, Kêz Xatûn, Serketına Mışkan” adlı masal kitaplarında yer alan hayvan motifleri incelenmiştir. Sonuç Bölümünde ise “Meselokên Lawıran” adlı hayvan masalları serisinde yer alan hayvan motifleri üzerinde yapılan araştırma ve incelemeler sonucu ulaşılan değerlendirmeler dile getirilmiştir.