Osmanlı Amerikan ilişkileri kapsamında Osmanlı Ermenilerinin tabiiyet sorunu

Abstract

19. yüzyılın başından itibaren Osmanlı topraklarında varlığını hissettiren Amerikan, öncü birliği olan ABD tüccarları ve ABCFM misyoner örgütü vasıtasıyla ve bunların bölgede yaptıkları faaliyetler neticesinde Osmanlı tebaasından olan Ermeniler ile münasebetleri başlamıştır. Daha sonra Osmanlı Devleti ile ABD arasında 1830'da vuku bulan antlaşmanın gerçekleşmesiyle de her iki devlet için diplomatik ilk girişimler resmileşmiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nin Osmanlı ile yaptığı bu antlaşma neticesinde ayrıcalıklı bir statü elde etmesi, Osmanlı topraklarında gün geçtikçe varlığını hissettirmesine neden olmuştur. Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyılda sıkıntılı bir süreçten geçmesi, ABD'nin bölge üzerindeki faaliyetlerini genişletmesine ortam hazırlamıştır. Ayrıca bu olumsuz süreç Avrupa Devletleri'nin de Osmanlı Devleti aleyhine siyasi bir tavır takınmalarına sebep olmuştur. Özelikle bu dönemde misyonerler ve ABD tüccarları, Ermenileri kullanmaya yönelik politik amaçlar gütmüşlerdir. Bunun yanında bazı Amerikalı görevlilerin de devreye girmesiyle beraber ABD, Osmanlı vatandaşı olan Ermenileri kendi yanına çekmeye çalışmıştır. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'nin bölgedeki görevlileri, Ermenileri başta ticari amaçlı, sonra farklı amaçlar doğrultusunda kullanarak ve himaye ederek, Osmanlı'nın izni olmadan Ermenilere (protoge) belge dağıtmıştır. Dağıtılan bu belgeler neticesinde Osmanlı Devleti ile Ermeniler arasında tabiiyet sorunu ortaya çıkmıştır. Amerika'nın Osmanlı tebaasından olan Ermenileri hem himaye etmesi hem de vatandaşlığına geçirmesi noktasında, Ermenilere kolaylık sağlaması Osmanlı'dan Amerika'ya Ermeni göçlerinin yaşanmasına neden olmuştur. Böylece zamanla Amerika'ya yerleşen Ermenilerin Osmanlı aleyhine propaganda faaliyetleri başlamıştır. Anahtar Kelimeler: Amerika, Ermeniler, Osmanlı, Tabiiyet

The American government made a presence felt in the Ottoman lands since the beginning of the 19th century through the American merchants and ABCFM missionary organization. As a result of their activities in the region, they started to have relations with Armenians who were Ottoman subjects. Later, the first diplomatic attempts for both states became official with an agreement between the Ottoman Empire and the USA in 1830. The United States of America obtained a privileged status as a result of this agreement with the Ottoman Empire and this caused its presence in the Ottoman lands day by day. The troublesome period of the Ottoman Empire in the 19th century paved the way for the USA to expand its activities in the region. In addition, this negative process caused the European States to adopt a political attitude against the Ottoman Empire. Also, the USA tried to attract Armenians to its side with the intervention of some American officials. In addition to this, the officials of the US government in the region distributed documents to the Armenians (protoge) without the permission of the Ottomans, using and patronizing the Armenians, first for commercial purposes, then for different purposes. As a result of these, the nationality problem arose between the Ottoman Empire and the Armenians. The fact that America provided convenience to Armenians at the point of both protecting and naturalizing Armenians who were Ottoman subjects caused Armenian migrations from the Ottoman Empire to America. As a consequence of this, the propaganda activities of the Armenians, who settled in America in time, started against the Ottoman Empire. Key Words: America, Armenians, Nationality, Ottoman.