Mela Mûsayê Celalî û Tehlîla Şerha Wî ya Li Ser Mem û Zînê

Abstract

Klasik Kürt Edebiyatı alanında yazılan eserler arasında en çok tercih edilen türlerden biri mesnevidir. Kürt edebiyatında yazılmış ilk aşk mesnevisi olarak kabul edilen Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i ile bu geleneğin başlatıldığı görülmektedir. Bu eser hem Kürtçedeki türünün ilk örneği olması bakımından hem de özgün bir metin olarak Kürtlerin kendi sözlü kültür ürünlerinden "Memê Alan" destanına dayandığı için etkisi büyük olmuştur. Bu bağlamda Kürdoloji çalışmaları çerçevesinde Mem û Zîn'in üzerine yapılan ilmi çalışmaların yoğunluğu, bu metnin tesiririn bir diğer göstergesidir. Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i üzerine çalışmış isimlerden biri de Mela Mûsayê Celalî'dir. Celalî bir medrese alimi olmanın yanı sıra pek çok talebe yetiştirmiş ve medrese geleneği içerisinde edebiyat metinlerine şerhler yazmış bir isimdir. Celalî'nin Mem û Zîn şerhi de şerh geleneğinin son dönem metinlerinden biridir. Biz de bu çalışmamızda Mela Mûsayê Celalî'nin hayatı, eserleri ve onun Mem û Zîn üzerine yazdığı şerhi incelemeyi amaçlamaktayız. Çalışmamızın sonunda çevrimyazısını ek olarak verdiğimiz Mela Mûsayê Celalî'nin Mem û Zîn şerhi geleneksel örneklerine nazaran, bir şerhten çok bir çeviri ve yeniden-söyleme tarzına daha yakındır. Bu bağlamda metni birçok yönüyle bilimsel olarak değerlendirip bu eserin şerh geleneği içindeki yerini de tespit etmeyi amaçladık.

One of the most preferred genres among the works written in the field of Classical Kurdish Literature is mesnevi. It is seen that this tradition was started with Ehmedê Xanî's Mem û Zîn, which is accepted as the first love mesnevi written in Kurdish literature. This work has had a great impact both in terms of being the first example of its kind in Kurdish and as an original text based on the epic "Memê Alan", one of the Kurdish oral culture products. In this context, the intensity of scientific studies on Mem û Zîn within the framework of Kurdology studies is another indicator of the influence of this text. One of the names who worked on Ehmedê Xanî's Mem û Zîn is Mela Mûsayê Celalî. In addition to being a madrasa scholar, Celalî is a name who trained many students and wrote commentaries on literary texts within the madrasa tradition. Celalî's commentary on Mem û Zîn is one of the last period texts of the commentary tradition. In this study, we aim to analyze Mela Mûsayê Celalî's life, literary personality and his commentary on Mem û Zîn. In the last part of our study, we have given the transcription text of the commentary Mem û Zîn, which was annotated by Mela Mûsayê Celalî. This text is closer to a style of translation and retelling than an annotation compared to the traditional examples of commentary. In this context, we aimed to evaluate the text scientifically in many aspects and to determine the place of this work in the tradition of commentary.