İran Beyaz Devrim'i ve etkileri (1963-1979)

Abstract

İran'da 1925 yılında Pehlevi Hanedanlığının kurulmasından sonra modernleşme anlamında önemli adımlar atılmıştır. Rıza Şah, seküler, milliyetçi ve çağdaş bir ülke meydana getirmek için orduda, devlet kurumlarında ve sosyal hayatta birçok önemli değişiklik yapmıştır. Ancak 1941 yılında babasının yerine tahta geçen Muhammed Rıza Şah'ın ise 1960'lı yıllara kadar önemli değişiklikler yaptığından söz edilemez. İkinci Dünya Savaşı'nın meydana getirdiği iki kutuplu dünyada Muhammed Rıza Şah, Sovyetlerden gelebilecek komünist etkiyi önlemek için Batı bloku ile yakınlaşmıştır. Muhammed Rıza Şah tarafından 1953 yılında Başbakan Musaddık'a yönelik ABD ve İngiliz destekli bir darbe yapılmıştır. Muhammed Rıza Şah hem ABD'nin etkisiyle hem de İran'da kendi gücünü başkent dışında uzak bölgelerde de tahkim edebilmek için bu reformları gerekli görmüştür. 1963 yılında 6 madde olarak halkoyuna sunulan reformlar, daha sonraları birçok alanla ilgili yapılacak reformlarla beraber toplamda 19 madde olarak uygulanmıştır. Şüphesiz yapılan reformların en önemlileri, İran ekonomik, toplumsal ve siyasal hayatında büyük değişiklikler meydana getiren toprak reformu ile kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren düzenlemelerdir. Yapılan reformlar, İran'ın ekonomik, toplumsal ve siyasal hayatı üzerinde önemli etkilere sahip olmuştur. Bu reformlar, ekonomik alanda toplumun fakir kesiminin durumunu iyileştirememiş, belli kesimin işine yaramıştır. Reformlar toplumsal olarak ise kırsal kesimlerden büyük şehirlere büyük göçleri meydana getirmiş, şehirlerde gecekondulaşmayı arttırmıştır. Siyasal açıdan ise bu reformlar, 1979'daki İran İslam Devrimi'nin en önemli figürü olan Ayetullah Humeyni'yi siyaset sahnesine çıkarmıştır. Anahtar Kelimeler: Muhammed Rıza Şah, Reform, Değişim, Devrim, Etki.

After the establishment of the Pahlavi Dynasty in Iran in 1925, important steps were taken in terms of modernization. Reza Shah, made many important changes in the army, state institutions and social life in order to create a seculer, nationalist and contemporary country. However, it cannot be said that Mohammad Reza Shah, who succeeded his father in 1941, made significant changes until the 1960s. In the bipolar World created by the Second World War, Mohammad Reza Shah got closer to the Western bloc to prevent the communist influence from the Soviets. A US and British-backed coup was carried out by Mohammad Reza Shah against Prime Minister Mossadegh in 1953. Mohammad Reza Shah saw these reforms as necessary both with the influence of the USA and in order to consolidate his own power in Iran in distant regions outside the capital. The reforms, which were presented to the public as 6 articles in 1963, were implemented as 19 articles in total, together with the reforms to be made in many fields later on. Undoubtedly, the most important of these reforms are the land reform, which brought great changes in Iranian economic, social and political life and the regulations that gave women the right to vote and be elected. The reforms have had significant effects on Iran's economic, social and political life. These reforms could not improve the situation of the poor segment of the society in the economic field and they benefited certain segments. Socially, the reforms caused great migration from rural areas to big cities and increased squatting in cities. Politically, these reforms brought Ayatollah Khomeini, who was the most important figüre of the Iranian Islamic Revolution in 1979, to the political scene. Key Words: Mohammad Reza Shah, Reform, Change, Revolution, İnfluence.